Củ bình vôi: Tác dụng và 7 bài thuốc trị bệnh hay từ dược liệu

Trong dân gian thường truyền tai nhau cách trị mất ngủ bằng củ bình vôi vừa đơn giản vừa dễ tìm mà đem lại hiệu quả rất tốt. Ngoài ra loại thảo dược này còn đem lại rất nhiều bài thuốc trị bệnh hay như giảm đau, rối loạn tiêu hoá và có thể trị bệnh động kinh. Tìm hiểu kỹ hơn về củ bình vôi ngay trong bài viết sau đây.

Củ bình vôi là gì?

• Tên gọi khác: Cây củ một, củ mối trôn, tử nhiên, ngải tượng…
• Danh pháp khoa học: Stephania Glabra (Roxb.) Miers., họ Tiết dê (Menispermaceae)
• Thuộc họ Tiết dê Menispermaceae.

Mô tả về củ bình vôi

Cây bình vôi là loại thảo dược thân leo, trong đó phần thân dưới đất phình to ra rất độc đáo như bình đựng vôi nên được dân gian đặt thành tên bình vôi. Phần lá cây mọc dạng sole có hình trái tim, cuống dài từ 5-8cm, phiến lá khá mỏng. Hoa của cây màu xanh nhạt, có tán kép, hoa đực có cuống dài, hoa cái có cuống ngắn hơn. Quả bình vôi có hình cầu dẹt, khi chín có màu đỏ tươi rất đẹp mắt.

Phần được dùng để làm thảo dược chính là củ của cây bình vôi. Phần củ phình to giống như đặc trưng riêng của loại cây này thường có màu nâu đen, xù xì. Bên trong có màu trắng xám, vị đắng. Củ thường có nhiều hình dáng, tuỳ theo loại đất trồng. Một số loại cây bình vôi lâu năm có dáng củ lạ mắt còn được những người chơi cây cảnh rất ưa chuộng và dùng để trưng hoặc bán.

Phân bố cây bình vôi

Bình vôi là loại cây đặc biệt ưa sáng, thường xuất hiện nhiều tại các vùng núi đá vôi như Ninh Bình, Lạng Sơn, Bắc Giang, Hòa Bình, Lai Châu. Bên cạnh đó, đây là loại cây rất dễ sống nên hầu hết ngày nay ở khu vực nào cũng có thể tìm thấy loại cây này kể cả các khu vực miền Trung như Thanh Hoá hay miền Tây như Kiên Giang hay An Giang..

Phần củ của dược liệu này có thể dự trữ nước để nuôi cây nó có thể mọc ở các vùng sỏi đá hay những khu vực đồng bằng ven biển. Tuy nhiên những cây mọc ở núi đá thường cho phần củ, lá nhiều dưỡng chất thậm chí phát triển tốt hơn cả cây mọc ở vùng đất cát nên thường được ưu tiên sử dụng làm dược liệu hơn.

Bên cạnh đó, với hình dáng đặc biệt mang ý nghĩa hội tụ tinh hoa, tràn đầy sinh khí nên hiện nay cũng nhiều người tự tìm kiếm và trồng cây nay tại nhà để lấy phong thuỷ tốt, giúp gia đình bình yên hạnh phúc và tài lộc nhiều.

Bộ phận thu hái và sử dụng

Bộ phần được dùng làm dược liệu chủ yếu là phần thân củ phình to của cây. Hầu như củ bình vôi có thể thu hoạch quanh năm và được dùng làm thuốc hoặc ngâm rượu uống đều đem lại những tác dụng trị bệnh rất tốt. Do phần củ này tích rất nhiều nước nên để sử dụng thì cần phải thái mỏng, phơi khô trước mới có thể dùng làm thuốc hiệu quả.

Thường bình vôi sau 3 năm tuổi có thể bắt đầu đưa vào dùng làm dược liệu. Tuy nhiên các nghiên cứu cũng cho thấy củ bình vôi càng lâu đời càng có giá trị dinh dưỡng cao. Đặc biệt nếu trồng cây bằng hạt thì sẽ cho năng suất và chất lượng tốt hơn trồng mầm nên hiện nay các khu vực nuôi trồng cây bình vôi thường ưu tiên phương pháp này hơn.

Thành phần hoá học trong củ bình vôi

Các nghiên cứu khoa học đều cho thấy trong củ bình vôi có rất nhiều dưỡng rất quan trọng tốt cho sức khỏe. Cụ thể như sau

• L- tetrahydropalmatin (hay gindara, caseannin, rotundin): đây là chất có tác dụng kích thích an thần rất quan trọng dùng trong y học. Chất này giudp duy trì giấc ngủ ngon, ổn định huyết áp, điều trị các chứng suy nhược hay co giật, rối loạn tâm thần rất hiệu quả. Đặc biệt L- tetrahydropalmatin dưới dạng tự nhiên sẽ tốt và an toàn hơn so với các dạng đã được điều chế thành thuốc.
• Cepharanthin: có tác dụng chống viêm, ngăn ngừa các tế bào ung thư được phân lập từ Stepharin – một chất cũng có trong củ bình vôi.
• Men oxidase: thường xuất hiện trong các bài thuốc trị gout đem đến những tác dụng rất hiệu quả.
• Acid malic: Giúp làm giảm mệt mỏi và chứng đau cơ xơ hoá.
• Một số chất khác: tinh bột, đường khử oxygen,  Roemerin, Cycleanin

Với những chất này nên dược liệu bình vôi còn được dùng trong điều chế Rotundin thô hoặc Rotundin tinh khiết. Đây là loại thuốc còn có cái tên khác là Rotunda – thuốc an thần dạng nhẹ có thể giúp người dùng nhanh chóng đi vào giấc ngủ, hạ huyết áp, rất tốt cho những người mắc các chứng tim mạch, mất ngủ lâu năm..

Tác dụng của củ bình vôi

Theo y học cổ truyền, củ bình vôi có vị đắng, tính lương, quy vào Tỳ và Can. Do đó tác dụng chính của dược liệu là trấn kinh, an thần, tuyên phế. Dùng bình vôi có thể cải thiện tốt các triệu chứng đau đầu, mất ngủ, ho có đờm, ho khan các bệnh về tiêu hoá.. Kết hợp với một số dược liệu khác còn đem đến kết quả trong điều trị một số bệnh như gout, cao huyết áp, lở loét..

Cụ thể các tác dụng mà củ bình vôi đem lại như sau

Tác dụng an thần

Năm 1940, Tiến sĩ Bùi Đình Sang đã bắt đầu thực hiện một số nghiên cứu về củ bình vôi. Kết quả cho thấy trong dược liệu này có hoạt chất Rotundin ( L- tetrahydropalmatin) với hàm lượng khá dồi dào. Đây là một hoạt chất quý có tác dụng vô cùng quan trọng trong tác dụng an thần, ổn định huyết áp, bổ tim mạch, cải thiện tình trạng đau đầu, mất ngủ, co giật hay sốt nóng..

Các nghiên cứu sau đó tại nhiều công trình khoa học trên thế giới như ở Liên Xô, Anh cũng đã đưa ra kết quả tương tự. Vì vậy là thảo dược này thường được dùng cho những người căng thẳng, mêt mỏi, áp lực stress kéo dài. Đặc biệt là loại cây này có tác dụng rất tốt, không độc, không có tính gây nghiện nên có thể sử dụng mà không lo bị phụ thuộc.

Cải thiện chứng mất ngủ

Bên cạnh Rotundin, trong cây bình vôi còn có chứa cepharanthin. Các nhà nghiên cứu Nhật Bản cho thấy đây là một hoạt chất  có khả năng điều hòa hệ tuần hoàn đồng thời kích thích cơ thể sản sinh một số kháng thể cần thiết cho những người gặp phải tình trạng mất ngủ lâu năm.

Do đó loại dược liệu này dần được sử dụng vô cùng phổ biến để cải thiện tình trạng mất ngủ cho nhiều người, đặc biệt có hiệu quả tốt cả với những người bị mất ngủ kinh niên. Những kết quả nghiên cứu khoa học từ cây bình vôi đã đã mở ra bước tiến mới cho y học hiện đại với rất nhiều loại thuốc mới đem đến hiệu quả tốt cho người dùng mà lại ít tác dụng phụ và an toàn cho sức khoẻ.

Cải thiện các bệnh đường tiêu hóa

Các hoạt chất có trong củ bình vôi có khả năng trấn an nhu động ở dạ dày, từ đó hỗ trợ quá trình hoạt động đường tiêu hóa được ổn định và trơn tru hơn. Đồng thời các chất này còn có thể tiêu diệt một số vi khuẩn ở đường ruột khá hiệu quả giúp cải thiện các triệu chứng như đầy hơi, chướng bụng, táo bón, đau dạ dày…rất nhanh chóng.

Tuy nhiên dù không động nhưng không nên lạm dụng loại củ này quá mức vì có thể gây phản tác dụng ngược lại.

Hỗ trợ điều trị bệnh gout

Đây cũng là tác dụng được rất nhiều người quan tâm, nhất là những người đang bị căn bệnh gout hành hạ bởi bệnh này rất khó để điều trị dứt điểm, dễ tái phát gây ra những cơn đau đớn khó chịu cho người bệnh.

Thành phần Stephania rotunda Lour có trong củ bình vôi có tác dụng như một loại kháng sinh tự nhiên khá mạnh, có thể kháng viêm, giảm đau nhức trên tốt trên xương khớp. Các nghiên cứu cũng cho thấy khiên trì sử dụng các bài thuốc từ thảo dược này kết hợp với việc ăn uống, nghỉ ngơi hợp lý có thể đem lại những chuyển biến tích cực cho bệnh.

Chữa trị các chứng bệnh về đường hô hấp

Thành phần rotundin của củ bình vôi còn có khả năng cải thiện rất nhiều bệnh cho hệ hô hấp như ho có đờm, ho khan, viêm phế quản, hen suyễn…rất tốt. Dùng các bài thuốc từ dược liệu này sẽ đem đến những cải thiện sức khỏe hiệu quả mà không cần dùng đến một số loại thuốc Tây y khác.

Hỗ trợ điều trị đối với bệnh động kinh

Động kinh là căn bệnh có liên quan đến những tổn thương não tiềm ẩn rất nhiều nguy hiểm, đặc biệt có tỷ lệ gây tử vong rất cao nếu không được điều trị kịp thời. Dùng các bài thuốc từ cây bình vôi dù không đem đến tác dụng điều trị bệnh hoàn toàn nhưng có thể hỗ trợ cải thiện các triệu chứng bệnh một các khá hiệu quả.

Hoạt chất Rotundin có trong cây bình vôi có tác khả năng hạ huyết áp, ổn định tâm lý đồng thời  thư giãn các dây thần kinh.  Nhờ đó có thể làm giảm nhẹ các triệu chứng co giật đột ngột, chống co quắp. Kiên trì sử dụng các bài thuốc sắc từ bình vôi với các dược liệu khác hoặc dùng rượu ngâm từ bình vôi trên người lớn có thể giảm nhanh các triệu chứng, ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm khác.

Nâng cao khả năng miễn dịch

Các nghiên cứu cũng cho thấy chất Cepharanthin trong cây bình vôi có thể cải thiện tình trạng giảm bạch cầu thường xuất hiện ở những người đang điều trị ung thư bằng thuốc bằng cách nâng cao hệ miễn dịch. Nhờ đó người bệnh khỏe mạnh hơn, hạn chế mắc một số bệnh do các virus, vi khuẩn xâm nhập đồng thời hỗ trợ điều trị bệnh hiệu quả hơn.

Hạ huyết áp

Huyết áp cao là nguyên nhân gây ra rất nhiều bệnh nguy hiểm cho sức khoẻ, đặc biệt với những người già, người cao tuổi. Các vitamin và hoạt chất trong củ bình vôi có thể kiểm soát được mức huyết áp ổn định dựa trên việc kiểm soát lưu lượng máu.

Hoạt chất Alcaloid và isoquinoline có thể ngăn ngừa tình trạng co thắt mạch máu, nhờ đó giúp cho mạch máu được thư giãn và đưa đến các cơ quan khác hiệu quả quả hơn, ngăn ngừa tình trạng tăng huyết áp tối đa.

Một số tác dụng khác

Củ bình vôi còn được dân gian sử dụng như một bài thuốc bồi bổ sức khoẻ, đặc biệt tốt cho những người có cơ địa yếu, người sốt nóng, phụ nữ sau sinh hay những người bị suy nhược, làm việc nhiều mất sức.. Bài thuốc từ cây bình vôi vừa đơn giản, dễ làm, dễ tìm, chi phí thấp nên có thể sử dụng cho rất nhiều đối tượng.

Các bài thuốc từ củ bình vôi chữa bệnh

Có rất nhiều bài thuốc chữa bệnh từ cây bình vôi đem đến hiệu quả tốt, an toàn cho người dùng. Tham khảo ngay cách làm các bài thuốc sau đây

Bài thuốc 1: Nước sắc củ bình vôi khô

Uống nước sắc từ cây bình vôi hằng ngày có thể cải thiện các triệu chứng mất ngủ, đau đầu, suy nhược hiệu quả. Bài thuốc này có thể dùng cho nhiều đối tượng, kể cả trẻ con hay phụ nữ sau sinh mà không gây ra bất cứ tác dụng phụ nào. Ngoài ra bài thuốc này còn có thể dùng để cải thiện tình trạng rối loạn tiêu hoá và bệnh động kinh.

Cách làm như sau

• Nguyên liệu: 3 – 6g Củ bình vôi phơi khô
• Cách làm: Rửa sạch củ bình vôi khô, đem sắc cùng 1 lít nước sạch trong 20 – 25 phút. Đun đến khi còn khoảng 500ml thì tắt bếp. Chia thuốc thành 2 phần dùng để uống trong ngày vào buổi sáng khi vừa thức dậy và buổi tối trước khi đi ngủ. Nên dùng ấm sẽ dễ uống hơn.

Lưu ý với điều trị bệnh động kinh người bệnh nên dùng vào trưa và tối sau bữa ăn để thấy hiệu quả điều trị tốt nhất.

Bài thuốc 2: Ngâm rượu

Cũng như các loại thảo dược khác, củ bình vôi có thể dùng để ngâm rượu uống bồi bổ khí huyết rất tốt. Bài thuốc này nên ưu tiên dùng chủ yếu cho nam giới, hạn chế dùng cho phụ nữ sau sinh hay người lớn tuổi, tuyệt đối không nên dùng cho trẻ em. Ngoài ra cần phải sử dụng rượu với mức độ điều độ, tuyệt đối không nên lạm dụng uống đến khi say sẽ không thực sự tốt cho sức khỏe.

Cách ngâm rượu bình vôi như sau

• Nguyên liệu: Củ bình vôi đem phơi khô và rượu trắng 40 độ. Dùng với với tỉ lệ 1:5 tức 1kg bình vôi tương đương 5 lít rượu)
• Cách làm: Bình vôi đem rửa sạch, để ráo cho vào bình thuỷ rồi rượu vào đậy nắp kín. Để nơi thoáng mát. Nếu không định lượng được nguyên liệu bạn chỉ cần đảm bảo rượu đổ ngập hoặc gấp đôi củ bình vôi là được. Ngâm ít nhất 20 ngày thì đem ra sử dụng.  Mỗi ngày dùng 3-4 lần, mỗi lần 1-2 chén 30ml.

Lưu ý là rượu bình vôi để càng lâu càng tốt. Nếu thấy rượu gần cạn bạn có thể bỏ thêm một đợt rượu mới, tiếp tục như vậy cho tới khi rượu không còn mùi từ củ bình vôi thì làm đợt rượu thuốc mới.

Bài thuốc 3: Kết hợp với các nguyên liệu khác trị mất ngủ

Long nhãn, hạt sen đều là các dược liệu trị mất ngủ rất tốt. Khi kết hợp với củ bình vôi sẽ đem đến một bài thuốc an thần, cải thiện tình trạng mất ngủ cực an toàn và hiệu quả. Bài thuốc này có thể sử dụng cho hầu hết các đối tượng từ trẻ nhỏ, người già, phụ nữ sau sinh, người bị suy nhược cơ thể..

Cách thực hiện như sau

• Nguyên liệu: Long nhãn, Hạt sen, Nhân hạt táo chua mỗi thứ 15g, lá vông 12g, củ bình vôi khô 8g
• Cách làm: Các nguyên liệu đem rửa hoặc ngâm lại với nước sạch rồi để ráo. Đem tất cả sắc dùng 1 lít nước sạch trong 20-25 phút. Đun trên lửa nhỏ đến khi chỉ còn khoảng 500ml nước thì tắt bếp.Chia thuốc thành 2 phần, dùng uống hết trong ngày vào buổi sáng hoặc tối.

Bài thuốc 4: Trị viêm loét dạ dày, tá tràng

Những người mắc chứng viêm loét dạ dày tá tràng thường gặp rất nhiều bất tiện trong đời sống đồng thời khiến sức khoẻ suy giảm nhanh chóng. Dùng ngay bài thuốc này có thể cải thiện các triệu chứng này hiệu quả, nhất là với những người mới mắc bệnh trong giai đoạn đầu.

Cách thực hiện như sau

• Nguyên liệu:  Củ bình vôi, lá khổ sâm, dạ cẩm, xa tiền tử  mỗi nguyên liệu dùng 12g.
• Cách làm: Các nguyên liệu đem rửa sạch, sắc cùng 1 lít nước lọc đun trên lửa nhỏ cho đến khi cạn còn 1 nửa thì tắt bếp. Chia thuốc ra làm 2 phần dùng uống trong ngày để thấy những hiệu quả tốt nhất trong cải thiện bệnh.

Bài thuốc 5: Hỗ trợ điều trị gout

Bệnh gout thường xuyên gây ra những cơn đau nhức chân tay, thậm chí khiến người bệnh khó đi lại làm cơ thể suy nhược nhanh chóng. Đặc biệt bệnh rất khó có thể điều trị dứt điểm. Thay vào đó người bệnh có thể tham khảo các bài thuốc từ cây bình vôi kết hợp với việc bổ sung chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt khoa học để ngăn ngừa các triệu chứng của bệnh một cách hiệu quả.

Ngoài ra bài thuốc này cũng có thể dùng để cải thiện tình trạng viêm loét dạ dày rất tốt.

Cách thực hiện như sau

• Nguyên liệu: 2-3g bột tán từ củ bình vôi khô
• Cách làm: Dùng trực tiếp bột pha cùng nước ấm, ngày 2 lần. Kiên trì sử dụng mỗi ngày để thấy những hiệu quả điều trị tốt nhất.

Bài thuốc 6: Hỗ trợ chữa động kinh

Bệnh động kinh nếu không điều trị kịp thời có thể gây ra rất nhiều biến chứng đặc biệt ở trẻ nhỏ như kém phát triển về trí não, dễ co giật và nguy cơ tử vong cũng rất cao. Tham khảo ngay bài thuốc từ cây bình vôi này để làm giảm nhẹ các triệu chứng bệnh nhanh chóng nhất.

Cách thực hiện như sau

• Nguyên liệu: Bình vôi, câu đằng, thiên ma, viễn chí, đồng lượng mỗi thứ dùng 12g.
• Cách làm: Các nguyên liệu đem rửa sạch, sắc cùng 1 lít nước lọc đun trên lửa nhỏ cho đến khi cạn còn 1 nửa thì tắt bếp. Chia thuốc làm hai phần bằng nhau dùng để uống hết trong ngày.

Bài thuốc 7: chữa bệnh đường hô hấp

Tình trạng ho khan, ho có đờm lâu ngày nếu sử dụng bài thuốc sau từ củ bình vôi có thể cải thiện nhanh chóng và an toàn, không gây ra các tác dụng phụ. Đồng thời bài thuốc này còn giúp an thần để người dùng có thể ngủ ngon hơn, từ đó tăng cường sức khoẻ giúp việc điều trị đạt kết quả tốt hơn.

• Nguyên liệu: củ bình vôi, huyền sâm, cát cánh mỗi thứ 12g, trần bì 10g,
• Cách làm: Các nguyên liệu đem rửa sạch, sắc cùng 1 lít nước lọc đun trên lửa nhỏ cho đến khi cạn còn 1 nửa thì tắt bếp. Chia thuốc làm hai phần bằng nhau dùng để uống hết trong ngày.

Một số lưu ý khi dùng cây bình vôi chữa bệnh

Dù cây bình vôi được nghiên cứu là không độc tuy nhiên nó lại chứa hoạt chất ancaloit A (roemerin). Đây là một chất có thể làm gây tê niêm mạc và làm giảm nhịp đập của tim. Vì vậy nếuquá lạm dụng cây bình vôi và sử dụng với một liều lượng lớn liên tục có thể khiến ancaloit A tích tụ lại, phát tác độc tính và có thể gây ra hiện tượng co giật khá nguy hiểm.

Liều lượng bình vôi tốt nhất nên dùng để đảm bảo an toàn là dưới 30g một ngày. Hoặc tốt hơn bạn nên tham khảo tại các hiệu thuốc Đông y để đảm bảo liều dùng phù hợp nhất với tình trạng sức khoẻ.

Bên cạnh đó, bạn cũng cần chú ý nơi bán củ bình vôi để đảm bảo chất lượng tốt nhất đến sức khoẻ. Do dược liệu được bán chủ yếu ở dạng khô nên nếu quá trình sơ chế không đảm bảo thì có thể gây ra tình trạng ngộ độc hay trộn lẫn với các thảo dược khác không an toàn. Tốt nhất bạn nên tìm đến các hiệu thuốc Đông y uy tín để có thể tìm mua những sản phẩm chất lượng nhất.

Do loại củ này khá phổ biến nên mức giá cũng không quá đắt, khoảng 150.000đ – 300.000đ/ 1kg tuỳ nơi. Bạn có thể mua trực tiếp tại các địa phương trồng dược liệu này, tìm đến các nhà thuốc Đông Y hay thậm chí trên các website bán hàng trực tuyến hiện nay cũng có bày bán củ bình vôi khô khá nhiều. Một số nơi hiện nay còn chế biến thành củ bình vôi dạng bột hay viên rất tiện để sử dụng.

Hy vọng những chia sẻ trên đây đã đem đến cho bạn những thông tin hữu ích về loại dược liệu củ bình vôi này. Để có thể hỗ trợ điều trị bệnh tốt nhất, bạn đừng quên thay đổi một lối sống khoa học cùng chế độ dinh dưỡng lành mạnh để có thể tăng cường sức khoẻ ổn định. Tham khảo thêm với bác sĩ để có phương pháp cải thiện bệnh hiệu quả cùng cây bình vôi.