Cây đuôi chuột trị bệnh gì? Tác dụng và cách sử dụng

Cây đuôi chuột có tính lạnh, vị đắng, được biết đến với tác dụng thanh nhiệt giải độc, lợi tiểu. Do đó, loại thảo dược này thường được dùng chữa thấp khớp, mụn nhọt sưng đau, sốt, cảm lạnh, viêm đường tiết niệu, ho, tiêu chảy kéo dài,… Người bệnh tuân thủ đúng liều lượng được chỉ định và áp dụng đúng cách, sau vài tuần điều trị, các biểu hiện của bệnh lý sẽ được thuyên giảm rõ rệt.

• Tên gọi khác: Bôn bôn, Điềm thông, Cỏ đuôi lươn, Đũa bếp, Mạch lạc, Giả mã tiên và Hải tiên.
• Tên khoa học: Stachytarpheta jamaicensis
• Tên dược: Herba Stachytarphetae
• Họ: Cỏ roi ngựa (danh pháp khoa học: Verbenaceae)

Mô tả dược liệu

1. Đặc điểm thực vật

Cây đuôi chuột thuộc nhóm thực vật thân thảo sống lâu năm. Trên thân cây có 4 cạnh, cao khoảng 2 mét và có màu lục tím. Lá cây đuôi chuột thường mọc đối xứng, các phiến lá có hình bầu dục, chiều dài khoảng 3 – 8cm, rộng khoảng 2 – 4cm, cuống dài khoảng 2 – 5cm, mép lá có hình răng cưa. Hoa thường mọc từng cụm khoảng 20 – 40cm và có màu tím xanh. Quả nang có độ dài từ 4 – 5mm. Cây thường ra hoa, quả vào tháng 4 đến tháng 6 mỗi năm.

2. Một số hình ảnh cây chuột

3. Phân bố

Cây đuôi chuột có nguồn gốc từ Châu Mỹ tại các vùng nhiệt đới. Sau đó được phân bố rộng rãi tại các nước Châu Phi, quần đảo Ấn Độ Dương, Châu Úc, Châu Á,…. Tại Việt Nam, cây đuôi chuột mọc hoang tại các bãi đất hoang, ven đường và đồng ruộng.

4. Thu hái – sơ chế – bảo quản

Loại cây này được thu hái quanh năm. Sau khi được thu hái sẽ được mang về loại bỏ các phần hư, sâu, ngâm rửa với nước muối pha loãng. Rửa lại sạch lại lần nữa với nước và cắt thành từng khúc phơi khô. Sau đó cho dược liệu đã phơi khô vào túi ni lông để dùng dần. Chú ý bảo quản ở nơi thoáng mát, khô ráo, tránh để những nơi ẩm ướt, dễ gây mốc, hư hại.

5. Bộ phận dùng

Tất cả các bộ phận lá, thân, rễ, hoa, hạt của cây đuôi chuột đều được dùng làm dược liệu chữa bệnh.

6. Thành phần hóa học

Toàn cây có chứa hoạt chất glucosidic. Phần thân và lá chứa tarphetamin, dopamine. Rễ cây chứa acid chlorogenic và tannin.

Vị thuốc cây đuôi chuột

1. Tính vị

Dược liệu có tính lạnh, vị đắng

2. Qui kinh

Chưa có nghiên cứu

3. Tác dụng chữa bệnh

Công dụng của cây đuôi chuột theo Y học cổ truyền:

• Tác dụng: Thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu’
• Chủ trị: Thấp khớp, mụn nhọt, kiết lỵ, viêm thận, tiêu chảy
• Người dân Brazil dùng dược liệu chữa thấp khớp, lỵ, viêm loét da có chứa mủ, sốt
• Tại Trung Quốc, cây đuôi chuột được sử dụng chữa bệnh sỏi tiết niệu, viêm họng, bạch đới, nhiễm khuẩn đường tiết, rắn cắn,…
• Ở Ấn Độ, người dân dùng dược liệu chữa bệnh hoa liễu, đục thủy tinh thể, mụn nhọt lỡ loét, viêm quầng,…

Các nghiên cứu dược lý hiện đại:

• Phần cao chiết xuất từ lá cây đuôi chuột giúp giảm đau, an thần, giảm thân nhiệt và ức chế vận động.
• Cao Ethanol từ phần thân và lá tươi có công dụng giãn mạch, chống co thắt
• Cao Ethyl acetat từ lá dược liệu giúp ức chế hoạt động và phát triển của ấu trùng ve, đồng thời làm chậm khả năng sinh sản và phát triển của muỗi, bọ gậy.
• Theo một số nghiên cứu cũng cho thấy, một số thành phần hoạt chất có trong cây đuôi chuột ngăn ngừa tiêu chảy
• Dược dụng có hiệu quả trong việc chống nhiễm trùng, ức chế phản ứng viêm
• Tinh dầu từ cây đuôi chuột có tác dụng trong việc hạ đường huyết
• Bên cạnh đó, dược liệu còn hỗ trợ làm lành vết thương, tụt huyết áp, góp phần cải thiện các triệu chứng bệnh viêm đường tiết niệu, tiểu đường,…

4. Cây đuôi chuột chữa bệnh gì?

Nhân dân thường tận dụng loại dược liệu này hỗ trợ cải thiện một số bệnh lý như:

• Ho
• Cảm lạnh
• Viêm hầu
• Lỵ, tiêu chảy
• Thấp khớp
• Viêm kết mạc cấp
• Nhiễm trùng đường tiết niệu
• Tiểu đường

5. Cách dùng và liều lượng

Cây đuôi chuột thường được dùng dưới dạng thuốc sắc với liều lượng trung bình từ 15 – 30 gam/ ngày. Bên cạnh đó, dược liệu còn được sử dụng điều trị tại chỗ với những mắc các vấn đề ngoài da, bị chấn thương mô mềm.

Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây đuôi chuột

1. Bài thuốc chữa viêm da có mủ và mụn nhọt

Chuẩn bị:

• 90 gam cây đuôi chuột
• 60 gam ngưu tất
• 60 gam bọ nắm

Hướng dẫn thực hiện:

• Tất cả các dược liệu mang đi rửa sạch rồi để ráo nước
• Cho dược liệu vào cối và giã nát
• Sau khi vệ sinh sạch vùng da cần điều trị thì đắp hỗn hợp lên trực tiếp
• Áp dụng thực hiện đều đặn mỗi ngày giúp cải thiện bệnh lý

2. Bài thuốc chữa viêm hầu họng

Hướng dẫn thực hiện:

• Chuẩn bị khoảng 1 nắm dược liệu tươi
• Mang đi rửa sạch với nước rồi ngâm với nước muối pha loãng khoảng 15 phút để loại bỏ các tạp chất gây hại
• Cho dược liệu vào cối cùng với một ít đường giã nát rồi ngậm khoảng 10 phút

3. Bài thuốc chữa đau nhức, bầm tím do chấn thương

Hướng dẫn thực hiện:

• Chuẩn bị cỏ đuôi ngựa và cỏ hôi (cây cứt lợn) một lượng vừa đủ
• Sau khi ngâm rửa sạch dược liệu với nước muối pha loãng khoảng 15 phút
• Cho tất cả dược liệu vào cối giã nát rồi đắp lên khu vực cần điều trị. Bạn có thể sử dụng băng gạc y tế để cố định thuốc
• Mỗi ngày thay bằng đều đặn 1 lần

4. Bài thuốc trị bạch đới, khí hư

Chuẩn bị:

• Rễ cây đuôi chuột 40 gam
• Bạc thau và bạch đồng nữ mỗi vị 20 gam

Hướng dẫn thực hiện:

• Tất cả các nguyên liệu mang đi ngâm rửa với nước muối pha loãng khoảng 15 phút
• Sau đó cho vào ấm chuyên dụng sắc với 700ml nước lọc. Đến khi còn khoảng 300ml thuốc thì tắt bếp
• Chia phần nước thuốc thành 2 – 3 lần và dùng hết trong ngày
• Mỗi ngày sắc uống 1 thang đến khi các triệu chứng dần thuyên giảm hẳn

5. Bài thuốc chữa tê bì chân tay do thấp khớp, đau nhức xương khớp

Chuẩn bị:

• Cây đuôi chuột 40 gam
• Thương nhĩ tử và dây đau xương mỗi vị 10 gam
• 10 hạt gấc

Hướng dẫn thực hiện:

• Tất cả nguyên liệu mang đi rửa sạch thì cho vào ấm sắc với lượng nước vừa đủ
• Chia thành nước thuốc sắc được thành nhiều phần và uống hết trong ngày
• Với những trường hợp, tình trạng đau nhức, sưng viêm nghiêm trọng, có thể kết hợp với bài thuốc đắp từ lá cây đuôi chuột (giã nát dược liệu, mang đi sao nóng rồi đắp lên vị trí cần điều trị).

6. Bài thuốc chữa chứng vàng da, nước tiểu vàng, sốt do gan

Hướng dẫn thực hiện:

• Chuẩn bị cây chó đẻ, rau má, cây đuôi chuột, rau diếp cá mỗi vị thuốc khoảng 40 gam
• Tất cả các dược liệu sau khi ngâm rửa thì cho vào ấm sắc với lượng nước vừa đủ
• Chia nước thuốc đã sắc thành nhiều phần bằng nhau và uống hết trong ngày
• Thực hiện đều đặn mỗi ngày sẽ giúp cải thiện các triệu chứng bệnh lý

7. Bài thuốc chữa bệnh viêm đường tiết niệu

Chuẩn bị:

• Kim ngân hoa 10 gam
• Mã đề và dây bòng bong mỗi vị 30 gam
• Cây đuôi chuột 40 gam

Hướng dẫn thực hiện:

• Tất cả các dược liệu mang đi rửa sạch và để ráo
• Sau đó cho tất cả vào ấm với lượng nước vừa đủ và sắc đến khi còn 1/3 nước thuốc thì tắt bếp
• Chia nước thuốc thành các phần uống hết trong ngày
• Áp dụng bài thuốc đến khi các triệu chứng dần thuyên giảm

8. Bài thuốc chữa giun ở trẻ em

Hướng dẫn thực hiện:

• Chuẩn bị rễ cây đuôi chuột tươi
• Mang đi rửa sạch và ngâm với nước muối pha loãng khoảng 15 phút để loại bỏ bụi bẩn, tạp chất bám trên rễ
• Mang dược liệu ép lấy nước rồi cho trẻ uống

9. Bài thuốc trị sốt rét

Hướng dẫn thực hiện:

• Chuẩn bị khoảng 1 nắm lá dược liệu
• Sau khi mang đi rửa sạch với nước và ngâm với nước muối pha loãng khoảng 15 phút thì cho vào ấm sắc lấy nước uống
• Mỗi ngày sắc uống 1 thang đến khi các triệu chứng dần thuyên giảm

10. Bài thuốc chữa bệnh lậu, phụ nữ vừa sảy thai

Hướng dẫn chuẩn bị:

• Chuẩn bị phần rễ của dược liệu một lượng vừa đủ
• Mang tất cả đi rửa sạch, ngâm với nước muối pha loãng khoảng 15 phút
• Sau đó cho dược liệu vào ấm sắc với lượng nước vừa đủ và uống đều đặn mỗi ngày

11. Bài thuốc chữa viêm đường tiết niệu, tiêu chảy và ho

Hướng dẫn thực hiện:

• Chuẩn bị cây đuôi chuột khô khoảng 20 – 30 gam
• Sau khi rửa sạch thì cho vào ấm sắc với 1 lít nước lọc
• Đến khi nước sắc lại còn khoảng 500 ml thì tắt bếp
• Chia phần nước thuốc thành nhiều phần bằng nhau và dùng hết trong ngày
• Mỗi ngày sắc uống 1 thang đến khi các triệu chứng bệnh lý dần thuyên giảm

12. Bài thuốc hỗ trợ chữa bệnh tiểu đường type 2

Hướng dẫn thực hiện:

• Chuẩn bị 30 gam phần lá và ngọn đuôi chuột
• Mang dược liệu ngâm rửa với nước muối pha loãng để loại bỏ các tạp chất gây hại
• Sau đó cho vào cốc hãm với nước nóng khoảng 10 phút và dùng thay nước trà
• Thực hiện đều đặn mỗi ngày đến khi các triệu chứng dần thuyên giảm.

Một số lưu ý trong quá trình sử dụng dược liệu chữa bệnh

Để đảm bảo hiệu quả cũng như độ an toàn tuyệt đối trong quá trình chữa bệnh với cây đuôi chuột. Người bệnh cần lưu ý một số vấn đề sau:

• Không sử dụng dược liệu với phụ nữ đang mang thai hoặc cho con bú và trẻ sơ sinh. Một số thành phần có trong dược liệu có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn, ảnh hưởng đến sức khỏe cũng như kết quả điều trị.
• Những trường hợp mắc phải một số vấn đề liên quan đến sức khỏe như huyết áp thấp, đường huyết thấp,… cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên môn trước khi áp dụng bài thuốc chữa với cây đuôi chuột.
• Tuân thủ chỉ định và liều lượng theo hướng dẫn chuyên khoa. Việc lạm dụng dược liệu chữa bệnh có thể gây phản tác dụng, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe tổng thể.
• Do dược liệu có tính hàn nên người bệnh cần thận trọng nếu áp dụng trong thời gian dài, nhất là những đối tượng có thể trạng hư hàn. Tốt nhất, nên tham khảo ý kiến chuyên khoa để được hướng dẫn cụ thể.
• Thông báo ngay cho bác sĩ nếu trong thời gian áp dụng bài thuốc chữa từ cây đuôi chuột xuất hiện những dấu hiệu bất thường như nổi mề đay, mẩn ngứa, khó chịu, mệt mỏi, buồn nôn,… để được theo dõi và hướng dẫn xử lý kịp thời.
• Những bài thuốc chữa bệnh từ vị thuốc này chỉ có tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh, không thể thay thế phương pháp điều trị chuyên sâu theo chỉ định của bác sĩ. Do đó, người bệnh tránh phục thuộc vào biện pháp này.

Trên đây là những thông tin về cây đuôi chuột, các bài thuốc chữa bệnh và một số lưu ý trong quá trình sử dụng. Tuy nhiên, thông tin bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, hiệu quả của các bài thuốc còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Để đạt được hiệu quả điều trị tốt nhất và an toàn tuyệt đối, người bệnh cần tham khảo ý kiến bác sĩ, thầy thuốc chuyên môn để được hướng dẫn cụ thể.