Dị ứng da: Nguyên nhân, Dấu hiệu, Cách chữa nhanh khỏi

Dị ứng da là triệu chứng da liễu phổ biến mà bất kỳ ai cũng có thể gặp phải. Trung bình có đến 70% người Việt Nam có cơ địa dễ dị ứng. Bài viết tổng hợp những thông tin vê dị ứng da, cũng như các dấu hiệu nhận biết và phân biệt dị ứng với bệnh da liễu để có biện pháp điều trị và phòng ngừa tốt nhất.

Dị ứng da là gì?

Dị ứng da không phải là bệnh, đây là tình trạng kích ứng da tạm thời ở những người có cơ địa dị ứng. Triệu chứng thường phát sinh khi người bệnh bị rối loạn hàng rào bảo vệ da từ nhiều nguyên nhân trong sinh hoạt, ăn uống, hoặc môi trường… Lúc này cơ thể người bệnh sẽ sản sinh các histamin phản ứng lại một số chất (thường là vô hại) khi chúng vô tình hoặc cố ý tiếp xúc với cơ thể.

Những chất kích thích dị ứng có thể là vi khuẩn, virus hoặc các dị nguyên khó xác định. Tình trạng dị ứng không có biểu hiện đặc thù, có thể là mẩn đỏ, ngứa, hoặc viêm da cơ địa thông thường. Đối tượng dễ bị dị ứng nhất là những người thường xuyên làm việc trong môi trường ô nhiễm, tiếp xúc nhiều với dị nguyên, hóa chất và những người có sức đề kháng yếu. Phần lớn người bệnh có thể gặp phải những tác nhân gây dị ứng với một tác nhân nhất định trong suốt vòng đời.

Dị ứng da được đánh giá là triệu chứng đơn giản, không có ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Tuy nhiên chính thói quen gãi ngứa, tác động mạnh lên vùng da dị ứng, hoặc sử dụng thuốc điều trị không đúng cách lại gây ra tình trạng bội nhiễm, nhiễm trùng nặng.

Viêm da là một trong những triệu chứng thường gặp của dị ứng da. Có đến hơn 40% các bệnh liên quan đến da liễu có triệu chứng viêm da và hơn 6% dân số mắc phải căn bệnh này. Dị ứng da xảy ra ở bất kỳ ai, không ngoại trừ bất kỳ đối tượng hay lứa tuổi nào. Trong đó những người có hệ thống miễn dịch quá nhạy cảm sẽ dễ bị dị ứng. Những dạng dị ứng da phổ biến gồm có:

• Bệnh chàm
• Viêm da tiếp xúc bắt nguồn từ dị ứng
• Viêm da dị ứng thời tiết
• Viêm da dị ứng cơ địa
• Triệu chứng phát ban, nổi mề đay
• Hiện tượng phù mạch, sưng

Dấu hiệu dị ứng da dễ nhận biết

Không có dấu hiệu đặc trưng khi bị dị ứng da, đa phần các triệu chứng thường có nét tương đồng. Nhưng bạn có thể phân biệt dị ứng với bệnh da liễu nếu triệu chứng lặp đi lặp lại khi bạn tiếp xúc với dị nguyên, hoặc dùng phải thực phẩm nào đó. Những dấu hiệu dị ứng da phổ biến gồm có:

Làn da bị nổi mẩn đỏ

Mẩn đỏ là dấu hiệu dị ứng da đầu tiên và phổ biến nhất ở tất cả các trường hợp. Tùy từng người mà mẩn đỏ đơn thuần như sảy, hoặc những vết trợt loét gây đau rát, dễ nhiễm trùng. Đặc trưng của dị ứng da là những triệu chứng thường xuất hiện ở khuôn mặt, cánh tay, và chân. Một số mẩn đó có nhân mụn nước màu trắng, sần sùi rất khó chịu. Nếu mụn nước vỡ, tình trạng viêm da dị ứng dễ dàng xảy ra.

Da ngứa ngáy

Ngứa da cũng phản ánh những biểu hiện của dị ứng, đồng thời ngứa là dấu hiệu đặc trưng của bệnh viêm da dị ứng nói chung. Cảm giác ngứa ngáy thường xuất hiện tại các vị trí nổi mẩn, sưng đỏ. Nguyên nhân của hiện tượng ngứa ngáy xảy ra do phản ứng giải phóng histamin, khi não bộ “cảnh báo” những ngoại sinh có hại xâm nhập vào cơ thể.

Tình trạng phù nề

Tình trạng phù nề có thể xảy ra hoặc không xảy ra khi bạn bị dị ứng. Vùng da bị phù tại khu vực mẩn đỏ khu trú và đa số vùng phù nề thường có cơn ngứa kèm theo. Đồng thời bệnh nhân bị viêm da dị ứng sẽ cảm nhận vùng da bị dày hơn, ấn vào không có cảm giác. Khu vực phù nề cũng có cảm giác nóng, ngứa ngáy khiến người bệnh gãi nhiều.

Da khô, tróc vảy

Đối với những trường hợp dị ứng da do viêm da tiếp xúc với hóa chất, tình trạng khô da xảy ra phổ biến. Hiện tượng này cho thấy vùng da của người bệnh bị mất nước và trữ nước dưới da thành tình trạng phù. Điều này khiến cho bề mặt da thô ráp, tróc vảy gây mất thẩm mỹ.

Da chảy dịch vàng

Tình trạng chảy dịch là triệu chứng nặng hơn của viêm da dị ứng. Người bệnh có khuynh hướng ngứa ngáy, và chà sát nhiều tại khu vực dị ứng, từ đó khiến lớp biểu bì bong tróc và làm chảy dịch trên da. Tình trạng cũng xảy ra khi những mụn nước trên da bị vỡ và khiến dịch (huyết tương) lan rộng ra xung quanh để bảo vệ da khỏi viêm nhiễm.

Ngoài những triệu chứng dị ứng điển hình như trên, ở những phản ứng dị ứng nghiêm trọng còn gây sốt nhẹ, mệt mỏi, chán ăn, cơ thể đau nhức. Nguy hiểm nhất là khi bệnh nhân có biểu hiện sốc phản vệ sẽ suy hô hấp, sút cân, choáng váng nguy hiểm.

Nguyên nhân gây dị ứng da thường gặp

Các Chuyên gia tại Viện Da liễu Việt Nam đã thống kê có hơn 2000 nguyên nhân gây dị ứng da. Trong đó nguyên nhân cơ bản là do di truyền và hệ miễn dịch yếu không cung cấp đủ kháng thể chống dị nguyên. Khi cơ thể giải phóng histamin để chống lại dị nguyên, lúc này sẽ phát sinh các kích ứng ngoài da.

Yếu tố di truyền

Di truyền chiếm hơn 80% các nguyên nhân chính gây ra dị ứng nói chung và dị ứng da nói riêng.  Trong gia đình, có thể là bố hoặc mẹ khi mắc phải triệu chứng viêm da, viêm mũi dị ứng, cơ địa mẫn cảm thì khả năng di truyền cho con ở tỷ lệ cao. Theo nghiên cứu, những cặp song sinh cùng trứng có nguy cơ mắc cùng triệu chứng dị ứng đến 77%.

Môi trường sống

Những dị nguyên đến từ môi trường sống là nguyên nhóm nguyên nhân gây dị ứng da phổ biến. Tùy vào sự nhạy cảm của mỗi người mà tình trạng dị ứng xuất phát từ nguyên nhân khác nhau. Bên cạnh đó, tình trạng thay đổi thời tiết đột ngột cũng khiến hệ thống bài tiết của cơ thể không kịp thích ứng sẽ kích thích histamin hoạt động. Cụ thể những dị nguyên từ môi trường dễ gây dị ứng da gồm có:

• Nhiệt độ (quá nóng hoặc quá lạnh).
• Phấn hoa
• Mạt bụi
• Ô nhiễm môi trường
• Ánh sáng mặt trời
• Nguồn nước
• Thực phẩm
• Côn trùng

Rối loạn nội tiết tố

Nguyên nhân rối loạn nội tiết tố được đánh giá thuộc nhóm xuất phát dị ứng từ cơ địa. Bạn có thể bị mất cân bằng nội tiết tố do cơ thể căng thẳng trong thời gian dài, hoặc do ảnh hưởng của chu kỳ kinh nguyệt, do bạn đang mang thai… Sự thay đổi này khiến cho cơ thể bạn không thích ứng kịp và gây ra bệnh.

Do hệ miễn dịch của da yếu

Làn da yếu dễ bị tấn công bởi những dị nguyên và thay đổi của môi trường. Thông thường ở những trường hợp có tiền bệnh về da như mụn trứng cá, viêm da, da nhạy cảm… thì nguy cơ dị ứng sẽ cao hơn. Ngược lại những người làn da được bảo vệ bởi hệ miễn dịch khỏe mạnh hiếm khi mắc phải những vấn đề này.

Do yêu cầu công việc

Những người thường xuyên phải làm việc trong môi trường chứa nhiều hóa chất, khói bụi, chất tẩy rửa (thợ hồ, nhân viên vệ sinh, công nhân nhà máy…) là những đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao. Trong đó những tác nhân gây kích ứng phổ biến nhất đến từ cao su, hóa chất, xi măng, kim loại,…

Hệ miễn dịch yếu

Người có hệ miễn dịch yếu vì lý do nào đó dễ bị tấn công bởi những kích ứng từ môi trường, và dị ứng là một trong những triệu chứng sau đó. Khi bạn bị bệnh (cảm cúm, viêm mũi dị ứng, suy nhược,..) thì mọi hoạt động của cơ thể bị suy yếu, hệ thống hoạt động của cơ quan bị ảnh hưởng. Những độc tố không thể đào thải theo trình tự vốn có, và cơ thể bạn không đủ khỏe mạnh trước sự tấn công từ những yếu tố có hại bên ngoài.

Dị ứng thực phẩm

Tình trạng dị ứng với thức ăn hoặc nước uống không hiếm gặp. Tuy nhiên tình trạng này đa số không nghiêm trọng, triệu chứng có thể cải thiện nhanh sau thời gian ngắn. Đa số những thực phẩm dễ gây dị ứng gồm có các loại hải sản, đậu phộng, trứng… Triệu chứng dị ứng da do ăn phải thực phẩm không phù hợp có thể là ngứa, phù nề và mề đay tạm thời.

Tác dụng phụ của thuốc

Những thành phần của thuốc kháng sinh hoặc giảm đau gây dị ứng da từ nhẹ đến nghiêm trọng. Nếu bạn đang trong thời gian điều trị bệnh và bắt đầu với một loại thuốc mới, hãy đảm bảo các triệu chứng dị ứng không xảy ra vì điều này có thể khiến bạn sốc phản vệ. Trước đó hãy xem thành phần của thuốc và theo dõi cơ thể sau khi dùng để nhận diện nguy cơ kịp thời.

Dị ứng da có lây không? Bệnh có nguy hiểm?

Các bác sĩ Da liễu đã khẳng định dị ứng da không phải là căn bệnh có thể lây nhiễm từ người sang người. Dị ứng xuất phát từ những phản ứng bảo vệ tự nhiên của cơ thể khi tiếp xúc với những tác nhân gây dị ứng. Do không bắt nguồn từ virus nên bệnh không lây nhiễm mà chỉ có thể di truyền. Vì vậy, bệnh nhân và người khỏe mạnh vẫn có thể tiếp xúc trong cùng môi trường mà không phải lo lắng về tình trạng dị ứng.

Những triệu chứng viêm da do dị ứng gây ra sẽ tiến triển thành từ đợt, dị ứng tái phát lần sau sẽ nghiêm trọng hơn so với lần trước. Thông thường đa số triệu chứng có thể tiến triển trong vài ngày và tự biến mất. Tuy nhiên nhưng tổn thương do gãi ngứa hoặc viêm nhiễm để lại trên da sẽ tồn tại rất lâu sau đó.

Dị ứng da cũng có nguy cơ phát triển thành biến chứng nhiễm trùng, bội nhiễm nếu người bệnh gãi ngứa dẫn đến nhiễm trùng. Không chỉ khiến vùng da gây đau đớn, tổn thương sâu ảnh hưởng đến khớp, sau điều trị sẽ để lại sẹo xấu mất thẩm mỹ. Nhất là ở những trường hợp dị ứng da mặt, sẹo thâm để lại sẽ ảnh hưởng lâu dài đến tâm lý người bệnh.

Nếu như dị ứng da xảy ra ở trong thành niêm mạc, nhất là ở cổ hoặc hầu họng, bạn sẽ bị khó thở, thanh quản co thắt, phù nề. Từ đó việc hô hấp trở nên khó khăn hơn, chưa kể đến những phản ứng sốc phản vệ nguy hiểm. Nhiều trường hợp dị ứng dẫn đến trụy tim mạch, tụt huyết áp, hôn mê,… nếu nhận thấy các dấu hiệu sốc phản vệ này thì người bệnh cần được cấp cứu sớm phòng nguy hiểm, có thể tử vong.

Cách chữa dị ứng da nhanh khỏi

Thực tế dị ứng da không phải là bệnh nên không có loại thuốc hay phương pháp điều trị đặc hiệu đối với tình trạng này. Đối với những trường hợp dị ứng nhẹ, triệu chứng sẽ nhanh chóng biến mất sau vài giờ, hoặc chậm nhất là 1 – 2 ngày. Tuy nhiên khi dị ứng da ở mức cấp tính, bạn có thể xử lý bằng những cách sau:

Chữa dị ứng da bằng thuốc Nam

• Lá khế: Dùng khoảng 1 nắm lá khế tươi, đem đi đun cùng nước nóng, pha cho ấm rồi tắm hàng ngày.
• Tỏi đen: Bạn nên ăn sống tỏi đen để đào thải histamin hoặc ngâm rượu tỏi đen để bôi lên vùng da dị ứng.
• Lá lốt: Dùng 1 nắm lá lốt đem đi giã nát lá lốt đắp lên vùng da bị viêm. Hoặc nấu nước lá lốt khô/tươi uống hàng ngày.
• Chè xanh: Uống nước chè xanh kết hợp với tắm nước lá chè đun với muối sẽ giúp loại bỏ các độc tố trong cơ thể nhanh chóng.
• Lá sài đất: Thảo dược có thành phần chống viêm và thải độc cao. Bạn có thể nấu nước lá sài đất cùng với gừng, hoặc sả để ngâm rửa vùng da dị ứng mỗi ngày 2 lần.

Chữa dị ứng da bằng thuốc Tây

Các kiến nghị dùng thuốc chữa dị ứng da chỉ được khuyến khích cho những trường hợp dị ứng và mức độ nghiêm trọng. Nếu như vùng da của bệnh nhân có dấu hiệu tổn thương, để phòng nguy cơ nhiễm trùng thì bác sĩ của bạn có thể đưa ra các loại thuốc điều trị sau:

Thuốc kháng Histamine

• Tác dụng của nhóm thuốc kháng Histamine là cải thiện tình trạng sưng đỏ và ngứa trong trường hợp sa bị phát ban. Những công dụng khác của nhóm thuốc này là kiểm soát bệnh nhiễm trùng, viêm mũi, ngạt mũi hoặc khó thở do viêm mũi dị ứng.
• Thuốc kháng Histamine dùng cho viêm da được dùng dưới dạng viên nén, hoặc thuốc bôi tại chỗ. Đa phần nhóm thuốc kháng Histamine trị dị ứng được bán dưới dạng thuốc không kê đơn, người bệnh có thể mua chúng dưới những tham vấn của bác sĩ hoặc dược sĩ.

Nhóm thuốc Corticosteroid

• Để trị dị ứng da, thuốc được dùng dưới dạng kem thoa, thuốc xịt mũi và thuốc nhỏ mắt. Hiệu quả chính của thuốc là giúp giảm viêm và hạn chế các cơn ngứa ngáy do dị ứng.
• Các nhóm Corticosteroid liều nhẹ được bày bán phổ biến tại các nhà thuốc mà không cần kê đơn. Những nhóm có dược tính mạnh hơn thì cần có đơn thuốc của bác sĩ.
• Nhóm thuốc được chỉ định dùng ngắn hạn, tuyệt đối không dùng Corticosteroid điều trị hơn 7 – 10 ngày, trừ khi bạn nhận được sự chỉ định của bác sĩ.

Kem dưỡng ẩm

Nhóm kem dưỡng ẩm được sử dụng cho những trường hợp viêm da dị ứng, hình thành sừng và khô da bong tróc. Kem dưỡng có công dụng chính là làm mềm da, đồng thời giữ ẩm cho da và giảm ngứa. Một số loại kem dưỡng ẩm có hoạt chất chống viêm cũng tạo nên một màng bảo vệ da trước những yếu tố gây dị ứng.

Sử dụng thuốc Tây điều trị dị ứng có hiệu quả nhanh chóng và đơn giản. Thế nhưng phần lớn chúng đều có thành phần kháng sinh và giảm đau cao, nên việc sử dụng thuốc trong thời gian dài hoặc lạm dụng thuốc sẽ tích trữ độc tố ở gan, thận. Đối với trẻ em, các loại thuốc chữa dị ứng tân dược tiềm ẩn nhiều mối nguy hiểm hơn. Vì thế nhóm thuốc chứa corticoid thường hạn chế sử dụng nếu triệu chứng dị ứng da của bạn chưa thật sự nghiêm trọng.

Liệu pháp miễn dịch chữa dị ứng da

Phương pháp điều trị miễn dịch được áp dụng cho những trường hợp dị ứng nghiêm trọng và có khuynh hướng kéo dài. Đồng thời bác sĩ cũng đưa ra một số liệu pháp miễn dịch để điều trị phù hợp với cơ địa bệnh nhân.  Người bệnh được tiêm chất gây dị ứng vào cơ thể với liều lượng tăng dần trong khoảng 3 năm. Liệu trình này sẽ giúp cơ thể bệnh nhân quen dần với các tác nhân gây dị ứng và hạn chế tối đa tình trạng tái phát kích ứng với dị nguyên gây dị ứng.

Viêm da dị ứng kiêng gì, nên ăn gì?

Trong quá trình mắc viêm da dị ứng, người bệnh cần có một chế độ ăn uống lành mạnh, khoa học và phù hợp để tránh triệu chứng càng nặng hơn. Đây cũng là biện pháp hỗ trợ điều trị bệnh nhanh chóng, dứt điểm mà người bệnh cần lưu ý.

Dị ứng da nên kiêng gì?

• Hải sản: Hơn 80% các trường hợp dị ứng trong ăn uống đến từ hải sản. Tuy có hàm lượng protein cao nhưng hải sản cũng dễ dàng tạo ra những chuyển hóa giải phóng histamine gây ức chế hệ miễn dịch.
• Nhóm thịt đỏ: Cụ thể gồm có thịt bò, thịt cừu, thịt trâu, thịt chó… cần kiêng thường xuyên trong thực đơn hàng ngày ngay cả khi bạn đã khỏi bệnh.
• Chất kích thích: Nhóm đồ uống có chứa chất kích thích như thuốc lá, rượu bia… không chỉ có hại cho sức khỏe mà còn dễ gây kích ứng và làm miễn dịch suy yếu nhanh chóng.

Bị dị ứng da nên ăn gì?

• Các loại rau xanh và trái cây: Bao gồm những loại rau củ xanh như su hào, súp lơ, rau cải, cà chua, bí… cùng đa dạng các loại hoa quả để cung cấp chất xơ, vitamin tốt cho cơ thể. Đây là nhóm thực phẩm có vai trò hỗ trợ tái tạo vùng da tổn thương, từ đó giúp tăng độ đàn hồi và cung cấp độ ẩm cho da.
• Nhóm ngũ cốc, các loại hạt: Bạn nên tăng cường bổ sung các loại ngũ cốc nguyên cám, các loại hạt giàu chất béo như hạnh nhân, óc chó, yến mạch,… từ đó cung cấp lượng tinh bột và chất khoáng hỗ trợ miễn dịch. Từ đó mà các tế bào da mới cũng được tái tạo nhanh chóng.
• Thực phẩm giàu protein: Bổ sung tăng cường các loại thịt giàu đạm, ít béo như cá, thịt gà, trứng… hỗ trợ cho những hoạt động sống của cơ thể. Đồng thời giúp tăng cường sự liên kết giữa các mô trên da, hạn chế nhiễm trùng từ bên trong.

Cách phòng tránh dị ứng da tái phát

Dị ứng da do cơ địa hay di truyền là triệu chứng mạn tính khó điều trị dứt điểm. Tuy nhiên bệnh nhân hoàn toàn có thể chủ động phòng tránh tái phát bằng cách tránh xa những dị nguyên nằm trong nhóm kích ứng. Đồng thời bạn nên chú ý thay đổi thói quen ăn uống, sinh hoạt, kết hợp tuân thủ những nguyên tắc sau:

• Nên tắm bằng nước ấm, tuyệt đối không tắm nước nóng ngay cả trong mùa lạnh để không kích ứng.
• Bổ sung độ ẩm cho da, đặc biệt là trong điều kiện thời tiết khô, lạnh, thời điểm giao mùa.
• Không nên gãi hay chà sát vùng da bị dị ứng vì có thể gây viêm da lây lan rộng hơn.
• Uống đủ nước, trung bình mỗi ngày bạn cần bổ sung đủ từ 2 – 2,5 lít nước, có thể là nước lọc, nước trái cây.
• Vệ sinh cơ thể thường xuyên giúp loại bỏ những tác nhân gây dị ứng như bụi bẩn, nấm, vi khuẩn,…
• Sử dụng các loại xà phòng, dầu gội hay sữa tắm có hương thơm dịu nhẹ, chiết xuất tự nhiên để hạn chế những kích ứng da.
• Mặc quần áo có chất liệu vải cotton thoáng mát, dễ chịu, không để cơ thể bí mồ hôi, ẩm ướt.
• Vệ sinh nhà ở, không gian sống thường xuyên, sạch sẽ, hạn chế dùng hóa chất lau dọn có độ tẩy rửa cao trong nhà.

Dị ứng da có thể không gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Thế nhưng triệu chứng cũng cần được quan tâm và chăm sóc đúng cách để không tiến triển theo chiều hướng xấu hơn. Bạn cần nắm bắt rõ đâu là những thực phẩm, hoặc dị nguyên gây dị ứng của bản thân để chủ động phòng tránh. Đồng thời kết hợp tăng cường đề kháng, rèn luyện cơ thể để đối phó với bất kỳ tác động nào từ bên ngoài.