Các triệu chứng sốt xuất huyết ở trẻ em và cách nhận biết

Sốt xuất huyết là bệnh lý truyền nhiễm cấp tính phổ biến ở trẻ em. Nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời, bệnh lý này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tổng thể của bé. Mời các bậc phụ huynh theo dõi bài viết dưới đây để nắm vững triệu chứng sốt xuất huyết ở trẻ em.

Các triệu chứng sốt xuất huyết ở trẻ em

Bệnh sốt xuất huyết ở trẻ em thường xuất hiện với dấu hiệu sốt cao liên tục và đột ngột. Thông thường, các triệu chứng sốt xuất huyết ở trẻ em xuất hiện sau một vài ngày kể từ khi bé bị muỗi vằn truyền bệnh với những biểu hiện đa dạng như: chảy máu dưới da, chảy máu cam, nôn ra máu, tiểu ra máu.

Thế nhưng, có một số trẻ em không bị xuất huyết hoàn toàn. Các trường hợp này thường chỉ biểu hiện thông qua những cơn ho, sốt và đau họng. Vì vậy, bệnh sốt xuất huyết ở trẻ em rất dễ nhầm lẫn với bệnh viêm họng. Căn bệnh này diễn ra tương đối phức tạp, đặc biệt, biến chứng sốc có thể gây tử vong. 

Theo các chuyên gia, diễn tiến và triệu chứng sốt xuất huyết ở trẻ em tại mỗi giai đoạn khá khác nhau. Ban đầu, bệnh lý khởi phát đột ngột rồi phát triển nhanh chóng từ mức độ nhẹ đến nặng xuyên suốt 3 giai đoạn: giai đoạn sốt, giai đoạn nguy hiểm và giai đoạn phục hồi. Biểu hiện phổ biến nhất ở các trẻ lớn là khi đang khỏe mạnh, hiếu động thì bé bị sốt cao bất ngờ, đột ngột. Cơn sốt sẽ thuyên giảm sau khi uống thuốc hạ sốt, sau đó bắt đầu sốt cao trở lại.

Giai đoạn sốt

Sốt là triệu chứng sốt xuất huyết ở trẻ em xuất hiện rất sớm sau khi bệnh khởi phát. Theo các bác sĩ chuyên khoa, trong 2 ngày đầu tiên, bé có thể sốt cao đột ngột khoảng 39 – 40 độ C. Khi sờ lên trán trẻ, cha mẹ sẽ cảm thấy nóng ran. 

Dấu hiệu này kéo dài khoảng 2 – 7 ngày kèm theo hiện tượng nôn trớ, đau bụng (thường đau vùng rốn hoặc phía bên phải của rốn) và phình bụng. Việc sử dụng thuốc hạ sốt cũng không thể cải thiện bệnh tình. Bên cạnh đó, trong giai đoạn này, bé còn biểu hiện một số triệu chứng sốt xuất huyết thường gặp khác như:

• Trong 2 ngày đầu tiên, trẻ bị đau đầu, mệt mỏi, biếng ăn, nhức mỏi cơ tương tự bệnh cảm cúm, ho, hắt hơi, sổ mũi. Đây đều là những dấu hiệu dễ bị nhầm lẫn với các vấn đề về đường hô hấp.
• Sau đó, bé có triệu chứng xuất huyết da (phát ban, nổi mẩn, xuất hiện đốm xuất huyết), chảy máu răng, chảy máu mũi, ói ra máu, đi ngoài phân đen. Các tình trạng này dễ bị nhầm lẫn với những bệnh lý liên quan đến đường tiêu hóa.
• Nếu trẻ xét nghiệm máu trong giai đoạn sốt thì kết quả thường không phản ánh mức độ bệnh lý chính xác, rõ ràng, cụ thể: dung tích hồng cầu tương đối bình thường, số lượng tiểu cầu giảm dần hoặc bình thường trong khi số lượng bạch cầu suy giảm.

Giai đoạn nguy hiểm

Bệnh sốt xuất huyết ở trẻ em sẽ bước vào giai đoạn nguy hiểm từ ngày thứ 3 đến ngày thứ 7 sau khi khởi phát. Giai đoạn này được đánh dấu bằng nhiều biểu hiện như: lừ đừ, vật vã, bứt rứt, mệt mỏi, lạnh tay chân, đau bụng dữ dội, môi xám, tiểu ít và thay đổi màu da (trở nên bầm bầm). 

Cảm thấy khát nước là dấu hiệu nhận biết của hội chứng choáng. Lúc này, sự xuất huyết nội tạng dẫn đến tình trạng huyết áp kẹt (giá trị huyết áp tối đa và huyết áp tối thiểu chênh lệch dưới 20mmHg), tụt huyết áp, mất máu hoặc không thể đo được huyết áp. Nếu không cấp cứu nhanh chóng và điều trị kịp thời, trẻ có thể bị tử vong.

Ở giai đoạn này, những cơn sốt có thể thuyên giảm hoặc vẫn như cũ. Bên cạnh đó, bé cũng có thể bị thoát huyết tương khi lượng huyết tương trong máu được giải phóng ồ ạt khiến vùng bụng phình to kéo dài 24 – 48 tiếng. Hiện tượng này có thể khiến bé tử vong.

Tuy nhiên, phụ huynh cần lưu ý rằng, xuất huyết không phải triệu chứng điển hình trong mọi ca sốt xuất huyết ở trẻ em. Do đó, dù hoàn toàn không có biểu hiện xuất huyết thì khi bước vào giai đoạn nguy hiểm, bé vẫn có thể tử vong. 

Một trong những biến chứng nghiêm trọng, khó lường nhất của bệnh sốt xuất huyết ở trẻ em là bé bị sốc với các biểu hiện phổ biến như: da ẩm, lạnh đầu chi, vật vã, bứt rứt, mệt mỏi, lờ đờ, tiểu ít, kẹt huyết áp, xuất huyết nội tạng, xuất huyết dưới da, khát nước, đầy bụng, đau bụng, suy giảm tri giác, hạ thân nhiệt và tụt huyết áp.

Vào thời điểm này, kết quả xét nghiệm máu cho thấy lượng tiểu cầu giảm mạnh (đạt dưới 100.000/mm3). Trong trường hợp nặng, trẻ có thể bị rối loạn đông máu. Bệnh tình lúc này vô cùng nguy kịch.

Giai đoạn phục hồi

Giai đoạn phục hồi kéo dài khoảng 48 – 72 giờ sau giai đoạn nguy hiểm. Khi đó, bé từ từ hết sốt, thèm ăn, tiểu nhiều, huyết áp ổn định và tình hình sức khỏe tổng thể tốt dần lên. Kết quả xét nghiệm máu cho thấy, số lượng bạch cầu tăng nhanh và số lượng tiểu cầu dần quay về mức bình thường (chậm hơn so với tốc độ gia tăng số lượng của tế bào bạch cầu).

Các chuyên gia nhi khoa khuyến cáo, nếu không được phát hiện đúng lúc và điều trị kịp thời, bệnh sốt xuất huyết ở trẻ em có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, khó lường như: sốc, tổn thương gan, suy hô hấp, rối loạn tri giác, rối loạn đông máu, thậm chí tử vong. 

Trong giai đoạn sau khi khởi bệnh, các dấu hiệu nhận biết thường dễ bị nhầm lẫn với bệnh tay chân miệng, sốt siêu vi, sốt phát ban… Vì vậy, phụ huynh nên theo dõi con em sát sao, cẩn thận khi trẻ xuất hiện các biểu hiện trên, đồng thời chủ động đưa bé đi thăm khám chuyên khoa ngay lập tức.

Cha mẹ nên làm gì khi trẻ bị sốt xuất huyết?

Phụ huynh có thể chăm sóc con em tại nhà hoặc đưa trẻ nhập viện nếu cần thiết. Điều quan trọng nhất trong quá trình chữa bệnh là gia đình cần phải đảm bảo tuân thủ nghiêm túc mọi chỉ định của bác sĩ chuyên khoa, không tự ý bổ sung, thay đổi thuốc điều trị hoặc áp dụng các mẹo dân gian truyền miệng.

Nếu chọn cách theo dõi bệnh tình của bé tại nhà, cha mẹ nên liên tục cập nhật nhiệt độ mới nhất của con sau mỗi vài giờ, đồng thời kiểm tra xem trẻ có triệu chứng sốt xuất huyết bất thường nào không. Bên cạnh đó, bạn đừng để bé chơi đùa quá nhiều, mặc quần áo quá chật hoặc ủ con quá kỹ. 

Dưới đây là những phương pháp chăm sóc con trẻ tại nhà hiệu quả được các chuyên gia khuyến nghị.

Hạ sốt đúng cách

Nếu thân nhiệt của trên 37 độ C và dưới 38,5 độ C thì bé không cần dùng thuốc hạ sốt. Lúc đó, người đọc hãy làm mát người con bằng cách nhúng khăn vào nước ấm (nhiệt độ của nước thấp hơn nhiệt độ cơ thể của trẻ một chút) rồi lau vùng lưng, trán, nách, cổ và bẹn. Cách làm này giúp bé thoát nhiệt nhanh chóng.

Nếu con sốt từ 38,5 độ trở lên thì cha mẹ cần cho trẻ uống thuốc hạ sốt paracetamol đơn chất với liều lượng 10 – 15mg/kg cân nặng, dùng cách nhau 4 – 6 tiếng/lần, sau đó lau mát thân thể bé bằng nước ấm nhằm giảm thiểu biến chứng sốt cao.

Sau 1 giờ uống thuốc, người mẹ hãy đo lại thân nhiệt của con. Bạn tuyệt đối không sử dụng aspirin vì loại thuốc này có thể dẫn đến tình trạng rối loạn đông máu, gây ra chảy máu kéo dài, vô cùng nguy hiểm. 

Nếu bị sốt cao trên 39 độ trong một khoảng thời gian dài thì cơ thể bé rất dễ mất nước cùng những chất điện giải kèm theo, khiến con bị rối loạn thần kinh, thậm chí co giật. Do đó, cha mẹ hãy cung cấp nhiều nước cho trẻ.

Tốt nhất bạn nên cho bé uống nước được pha từ thuốc oresol. Nếu không có oresol, độc giả có thể thay thế bằng nước chanh hoặc nước cam nhằm tăng cường bổ sung vitamin C.

Ngoài các cơn nóng sốt, khi bị sốt xuất huyết, bé còn gặp phải nhiều triệu chứng khác như: miệng nhạt, nôn ói, chán ăn. Vì vậy, người mẹ hãy cho con uống nước từ từ, từng chút một, tránh gây đầy bụng và buồn nôn.

Xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học, hợp lý

Để kiểm soát tốt các triệu chứng sốt xuất huyết ở trẻ em, phụ huynh nên:

• Cho bé ăn thức ăn dạng lỏng, dễ tiêu hóa, giàu dinh dưỡng như: sữa, cháo, canh, súp… và chia thành nhiều bữa nhỏ.
• Đảm bảo bé uống đầy đủ lượng nước cần thiết. Những loại nước được các bác sĩ chuyên khoa khuyến khích là: nước điện giải từ oresol, nước sôi để nguội, nước lọc, nước trái cây (nước chanh, nước cam, nước táo…).
• Bổ sung nhóm thực phẩm giàu vitamin nhóm A, B, C cho bé. Các loại vitamin này giúp thúc đẩy hoạt động chuyển hóa, nâng cao sức đề kháng và tăng cường khả năng miễn dịch.
• Hạn chế thức ăn cay nóng, nhiều gia vị, giàu dầu mỡ.
• Nếu bé đang bú mẹ thì bạn hãy cho bé bú nhiều lần hơn, đồng thời kéo dài thời gian cho bú.

Tái khám đúng hẹn

Việc tái khám đúng hẹn giúp bác sĩ chuyên khoa theo dõi diễn tiến bệnh lý một cách sát sao, kịp thời. Từ đó, bác sĩ có thể xem xét liệu có cần thay đổi phương pháp chữa bệnh hay không. Trong mỗi lần thăm khám, cha mẹ cần thông báo cụ thể, chi tiết về những biểu hiện hoặc dấu hiệu của bé trong thời gian qua. Đây là điều kiện tiên quyết hỗ trợ bác sĩ vạch ra phác đồ điều trị linh hoạt, chuẩn xác.

Ngoài ra, khi con em bị bệnh sốt xuất huyết, các bậc phụ huynh cần ghi nhớ một số vấn đề sau:

• Để trẻ nghỉ ngơi hoàn toàn, hạn chế chạy nhảy, chơi đùa.
• Cho bé ăn những món ăn lỏng mịn, mềm nhuyễn như: cháo, súp, sữa…
• Cung cấp nhiều nước cho trẻ hơn bình thường (nước biển khô – oresol, nước sôi để nguội, nước lọc, nước chanh, nước cam…)
• Hạ sốt cho con bằng thuốc paracetamol và nhẹ nhàng lau mát cơ thể.
• Tuyệt đối không sử dụng thêm bất kỳ loại thuốc nào khác (đặc biệt là aspirin và ibuprofen) khi chưa tham vấn y khoa.
• Không cạo gió, cắt lễ, không mặc cho bé quá nhiều quần áo, không ủ con quá kín, không để trẻ nhịn ăn, nhịn uống.
• Kiêng cữ tự ý truyền dịch tại nhà bởi điều này có thể dẫn đến tình trạng phù nề, suy hô hấp, tràn dịch màng phổi, thậm chí gây nguy hiểm đến tính mạng.
• Không để bé uống những thức uống màu đỏ hoặc màu đen (coca, sá xị) vì chúng có thể bị nhầm lẫn với triệu chứng xuất huyết tiêu hóa nếu trẻ nôn ói.
• Đưa con em đi thăm khám ngay lập tức khi xuất hiện các dấu hiệu bất thường sau: bứt rứt, vật vã, li bì, mệt mỏi, lạnh tay chân, đau bụng dữ dội, môi tím, da đổi sang màu bầm, nôn ói nhiều…

Cách phòng ngừa bệnh sốt xuất huyết ở trẻ em

Sốt xuất huyết ở trẻ em là bệnh lý cấp tính truyền nhiễm tương đối nguy hiểm, nhất là đối với trẻ em. Để chủ động bảo vệ gia đình thân yêu khỏi căn bệnh phiền toái này, bạn hãy:

• Đậy kín mọi dụng cụ chứa nước.
• Thả cá vào những dụng cụ chứa nước lớn (hồ, bể, chum, giếng, vại…).
• Lau rửa định kỳ các dụng cụ chứa nước nhỏ (khạp, lu).
• Thu gom và xử lý tất cả phế thải xung quanh nhà ở như: chia lọ, mảnh lu, mảnh chai, ống bơ, hốc tre, lốp xe, bẹ lá…
• Thường xuyên dọn dẹp nhà cửa và vệ sinh môi trường sống.
• Lật úp các dụng cụ chứa nước không cần sử dụng.
• Bỏ dầu hoặc muối và chén nước kê chân của tủ đựng chén bát.
• Thay nước bình hoa mỗi ngày.
• Luôn mặc quần áo dài tay cả ban ngày lẫn ban đêm.
• Ngủ mùng kể cả ban ngày.
• Sử dụng nhang muỗi, kem chống muỗi, thuốc diệt muỗi và vợt điện diệt muỗi.
• Dùng rèm che có tẩm hóa chất diệt muỗi.
• Tích cực hỗ trợ, phối hợp với ngành y tế và chính quyền địa phương trong các đợt phun hóa chất diệt muỗi để phòng chống dịch hiệu quả.

Hiện nay, bệnh sốt xuất huyết chưa có thuốc đặc trị và vắc xin dự phòng. Vì vậy, độc giả nên áp dụng triệt để những cách phòng ngừa đơn giản trên mọi lúc, mọi nơi. Ngay khi phát hiện các triệu chứng sốt xuất huyết ở trẻ em, phụ huynh hãy chủ động đưa bé đi thăm khám tại các bệnh viện uy tín để được chăm sóc cẩn thận và điều trị kịp thời. Trong mọi trường hợp, phụ huynh cần đảm bảo tuân thủ mọi chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.