Bệnh nổi mề đay: Dấu hiệu và cách điều trị dứt điểm

Nổi mề đay là một tình trạng bất thường của da khi có sự kích thích tại mao mạch ở lớp trung bì. Tình trạng này đặc trưng bởi sự hình thành của các sẩn ngứa có màu trắng nhạt hoặc màu đỏ, nổi cộm và có ranh giới rõ ràng so với các vùng da xung quanh. Để điều trị, người bệnh cần kết hợp với việc sử dụng thuốc, chăm sóc da và loại bỏ nguyên nhân.

Nổi mề đay là gì?

Nổi mề đay hay nổi mày đay là phản ứng cấp tính hoặc phản ứng mãn tính của các mạch máu tại lớp trung bì. Bệnh lý này có hình thái tổn thương rất đa dạng, thường hình thành và phát triển theo hai giai đoạn. Đó là giai đoạn cấp tính (xuất hiện dưới 6 tuần) và giai đoạn mãn tính (xuất hiện trên 6 tuần).

Bệnh nổi mề đay xuất hiện do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm yếu tố ngoại sinh và yếu tố nội sinh. Tuy nhiên tồn tại một số trường hợp đặc biệt, bệnh có thể bùng phát vô căn. Trường hợp này còn được gọi là mề đay tự phát.

Đa số các biểu hiện của bệnh đều có thể thuyên giảm sau khi áp dụng các biện pháp chăm sóc phù hợp, sử dụng thuốc và nghỉ ngơi. Kết quả thống kê cho thấy chỉ có 5 – 10% trường hợp phát triển thành giai đoạn mãn tính và kéo dài trên 6 tuần.

Hiện tại bệnh mề đay được phân ra thành 4 loại chính, bao gồm:

• Phù mạch: Phù mạch là một dạng mề đay có tổn thương sâu, biểu hiện của bệnh lan tỏa trên phạm vi rộng. Cho đến hiện tại, nguyên nhân chính khiến bệnh mề đay phù mạch xuất hiện vẫn chưa được xác định.
• Mề đay vật lý: Đây là một dạng mề đay xuất hiện do kích thích cơ học, thay đổi nhiệt độ đột ngột hoặc do sự tác động của ánh nắng mặt trời.
• Mề đay tiếp xúc: Bệnh mề đay tiếp xúc hình thành và phát triển khi da tiếp với một hoặc nhiều tác nhân gây kích thích như mủ thực vật, nọc độc côn trùng…
• Mề đay thông thường: Mề đay thông thường xuất hiện với hai dạng cấp tính và mãn tính. Bởi khởi phát do nhiễm trùng, thay đổi nội tiết tố, dị ứng, tác dụng phụ của thuốc hoặc vô căn.

Nguyên nhân gây nổi mề đay

Nổi mề đay xuất hiện khi có sự kích thích của các tác nhân khiến các mao mạch ở lớp trung bì phản ứng. Thông thường sau khi người bệnh tiếp xúc với các tác nhân gây kích thích / dị ứng, histamine và các hoạt chất hóa học sẽ nhanh chóng được giải phóng từ những tế bào mast vào trong máu.

Sau khi được giải phóng các hoạt chất hóa học và histamin sẽ kích thích các mao mạch giãn nở. Đồng thời làm phát sinh các tổn thương thực thế trên da đi kèm với một hoặc nhiều triệu chứng cơ năng khác như sưng đau, ngứa ngáy và nóng rát.

Một số nguyên nhân phổ biến khiến bệnh nổi mề đay hình thành và phát triển gồm:

• Dị ứng: Dị ứng được xác định là nguyên nhân phổ biến nhất khiến bệnh mề đay mẩn ngứa hình thành và phát triển theo chiều hướng xấu. Một số dạng dị ứng thường gặp gồm dị ứng thức ăn, thời tiết, thuốc điều trị, hóa mỹ phẩm hoặc do lông chó mèo, phấn hoa, bụi bẩn…
• Căng thẳng: Căng thẳng thần kinh khiến hệ thống miễn dịch bị ảnh hưởng. Việc không kiểm soát căng thẳng và để chúng xuất hiện kéo dài có thể dẫn đến hệ miễn dịch bị rối loạn. Đồng thời gây ra hiện tượng sản sinh hóa chất trung gian, chúng giải phóng vào da và cuối cùng gây nổi mề đay.
• Do tiếp xúc: Mề đay có thể bùng phát khi bạn tiếp xúc trực tiếp với các tác nhân gây dị ứng / kích ứng như nhựa thực vật, hóa chất, ánh sáng mặt trời hoặc nọc độc côn trùng.
• Sử dụng thuốc: Một số loại thuốc chữa bệnh như thuốc giảm đau, thuốc kháng sinh… có thể khiến mề đay mẩn ngứa bùng phát. Tình trạng này thường xuất hiện và có thể gây nguy hiểm khi bạn bị dị ứng với thuốc hoặc do các tác dụng phụ.
• Tự phát: Theo kết quả thống kê có đến 60% trường hợp bị nổi mề đay là do tự phát và không thể xác định được yếu tố rủi ro hoặc nguyên nhân.
• Các nguyên nhân khác: Bệnh mề đay có thể là hệ quả của việc uống quá nhiều rượu bia, nhiễm trùng cấp và ảnh hưởng của một số bệnh lý có liên quan đến gan.

Dấu hiệu nhận biết bệnh nổi mề đay

Bệnh nổi mề đay đi kèm với những hình thái tổn thương rất đa dạng, phụ thuộc chủ yếu vào nguyên nhân gây bệnh, yếu tố cơ địa, các giai đoạn của bệnh và độ tuổi.

Để nhận biết bệnh nổi mề đay, người bệnh có thể thông qua một số biểu hiện điển hình sau:

• Xuất hiện nhiều nốt sẩn có màu trắng hoặc màu đỏ. Các sẩn có ranh giới rõ ràng so với vùng da xung quanh.
• Có thể phát sinh ban da màu đỏ hoặc màu hồng ở vùng lưng, ngựa, hai bên má và trán.
• Đối với những trường hợp nặng, bệnh nhân có thể bị phù mí mắt, sưng cổ họng, vùng mặt và môi.
• Ngứa ngáy là triệu chứng điển hình nhất của bệnh nổi mề đay. Cơn ngứa thường xuất hiện với mức độ nghiêm trọng và không thể kiểm soát. Ngoài ra bệnh còn có thể tạo ra cảm giác nóng rát và đau sưng.
• Đối với những trường hợp nhẹ, vùng da bệnh chỉ xuất hiện các ban đỏ, có màu đỏ hoặc màu hồng, mọc liền kề ở vùng ngực, hai chân và hai tay. Những biểu hiện này sẽ nhanh chóng thuyên giảm trong vòng 24 giờ kể từ khi phát bệnh.

Tổn thương da do bệnh mề đay gây ra thường có xu hướng bùng phát mạnh mẽ kèm theo cảm giác ngứa ngáy dữ dội khi người bệnh chịu sự tác động của một số yếu tố kích thích như tăng thân nhiệt, căng thẳng, ăn thực phẩm dễ bị dị ứng, vận động mạnh…

Mức độ nguy hiểm của bệnh nổi mề đay

Thông thường bệnh nổi mề đay và những biểu hiện của bệnh sẽ dứt điểm dưới 6 tuần nhanh chóng thuyên giảm trong 24 giờ kể từ khi tái phát. Tuy nhiên ở một số trường hợp nghiêm trọng, những biểu hiện của bệnh nổi mề đay sẽ phát triển theo chiều hướng xấu, kéo dài và chuyển sang giai đoạn mãn tính.

Bệnh mề đay mãn tính không tác động và không gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tổng thể. Tuy nhiên một số triệu chứng cơ năng của bệnh (đặc biệt là đau và ngứa rát) có thể khiến giấc ngủ của bệnh nhân bị gián đoạn, gây mệt mỏi, suy nhược cơ thể, làm ảnh hưởng xấu đến chất lượng công việc và các hoạt động sinh hoạt thường ngày.

Ngoài ra mề đay có thể là một trong những biểu hiện cảnh báo hiện tượng sốc phản vệ. Đây là một phản ứng dị ứng đột ngột và đặc biệt nghiêm trọng do có thể gây tử vong. Sốc phản vệ thường xuất hiện sau khi bị côn trùng cắn, sử dụng thuốc hoặc sử dụng một số loại thực phẩm.

Trong trường hợp nhận thấy mề đay xuất hiện đồng thời với tình trạng sưng môi, lưỡi, mặt, khó thở, tụt huyết áp, chóng mặt… người bệnh cần gọi cấp cứu hoặc di chuyển nhanh đến cơ sở y tế để được kiểm tra và xử lý kịp thời.

Sốc phản vệ có thể khiến bệnh nhân bị suy hô hấp, hạ huyết áp đột ngột và tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.

Bệnh nổi mề đay được chẩn đoán như thế nào?

Bệnh nổi mề đay thường được bác sĩ chuyên khoa chẩn đoán dựa trên những triệu chứng lâm sàng kết hợp với các xét nghiệm cận lâm sàng.

1. Chẩn đoán lâm sàng

Chẩn đoán lâm sàng thường dựa vào khu vực bị ảnh hưởng, hình thái tổn thương, các triệu chứng cơ năng và mật độ phân bố.

• Phân bố: Mề đay thường xuất hiện và khu trú tại một vùng da. Tuy nhiên tổn thương da cũng có thể lan rộng ra toàn thân.
• Khu vực bị ảnh hưởng: Tập trung nhiều nhất ở vùng mặt, mi mắt, môi và hai tay.
• Hình thái tổn thương: Tổn thương da do mề đay có hình thái đa dạng. Tuy nhiên tổn thương da chủ yếu là những sẩn phù với hình dáng và kích thước không đồng nhất, màu trắng nhạt hoặc màu đỏ.
• Triệu chứng cơ năng: Ngứa ngáy là biểu hiện điển hình nhất của bệnh mề đay. Một số trường hợp có thể bị ngứa kèm theo cảm giác châm chích, bỏng rát và sưng đau.

2. Chẩn đoán cận lâm sàng

Trong trường hợp các tổn thương da và triệu chứng lâm sàng không đặc trưng, bác sĩ chuyên khoa có thể yêu cầu bệnh nhân thực hiện thêm một hoặc nhiều xét nghiệm lâm sàng được liệt kê dưới đây:

• Xét nghiệm máu: Bệnh nổi mề đay là hệ quả do nhiễm trùng và phản ứng dị ứng. Chính vì thế việc tiến hành xét nghiệm máu có thể giúp bệnh nhân xác định sự hiện diện của vi khuẩn và số lượng bạch cầu.
• Sinh thiết da: Trong trường hợp có nghi ngờ bệnh mề đay xuất hiện là do phấn hoa và bụi bẩn, bác sĩ chuyên khoa có thể chỉ định bạn sinh thiết da. Kết quả của xét nghiệm này sẽ giúp bác sĩ tìm những hóa chất trung gian trong phản ứng dị ứng.

Các phương pháp điều trị bệnh nổi mề đay

Nổi mề đay và những triệu chứng của bệnh có thể nhanh chóng thuyên giảm sau khi áp dụng các biện pháp chăm sóc tại nhà, nghỉ ngơi mà không cần sử dụng thuốc hay can thiệp biện pháp y tế khác.

Tuy nhiên trong trường hợp mề đay xuất hiện đồng thời với tình trạng ngứa ngáy dữ dội, bác sĩ chuyên khoa có thể giúp bạn cải thiện bệnh lý bằng cách ghi cho bạn một đơn thuốc chứa các loại thuốc uống và thuốc bôi.

1. Điều trị nổi mề đay không dùng thuốc

Đối với những trường hợp bệnh nổi mề đay xảy ra ở giai đoạn nhẹ, những triệu chứng của bệnh có thể dần thuyên giảm và biến mất hoàn toàn trong 24 giờ mà không cần điều trị hay chăm sóc. Trong trường hợp các triệu chứng xuất hiện và kéo dài trên 24 giờ, người bệnh có thể cải thiện tình trạng này bằng cách áp dụng một số biện pháp chăm sóc sau:

• Nghỉ ngơi: Khi bị nổi mày đay, người bệnh nên dành nhiều thời gian để nghỉ ngơi, thư giãn và kiểm soát căng thẳng bằng cách tha gia vào các hoạt động như bôi lội, yoga, nghe nhạc, ngồi thiền…
• Loại bỏ nguyên nhân gây bệnh: Để quá trình điều trị bệnh diễn ra suôn sẻ và phòng ngừa bệnh tái phát, người bệnh cần xác định yếu tố kích thích và nguyên nhân khiến bệnh nổi mày đay xuất hiện, sau đó tìm cách loại bỏ chúng.
• Thay đổi thuốc điều trị: Trong trường hợp mề đay xuất hiện do dị ứng hoặc do tác dụng phụ từ việc sử dụng thuốc điều trị, người bệnh nên trao đổi thông tin cùng với bác sĩ chuyên khoa để tìm ra các loại thuốc thích hợp hơn.
• Giữ cơ thể mát mẻ: Nhiệt độ cao có thể khiến các biểu hiện của bệnh nổi mề đay lan rộng ra toàn thân kèm theo cảm giác ngứa ngáy nghiêm trọng. Do đó, để phòng ngừa và khắc phục tình trạng này, người bệnh có thể sử dụng nước mát để tắm và vệ sinh da. Ngoài ra sau khi tắm, bạn nên mặc những bộ quần áo rộng rãi, thông thoáng để nâng cao hiệu quả chữa bệnh.
• Chườm lạnh: Bệnh nổi mày đay thực chất là tình trạng viêm xảy ra tại mao mạch ở lớp trung bì do yếu tố kích thích. Chính vì thế người bệnh có thể làm giảm tình trạng nổi sẩn ngứa bằng biện pháp chườm lạnh. Sự tác động của nhiệt độ lạnh có thể giúp mạch máu co lại. Đồng thời cải thiện tình trạng sưng viêm và ngứa ngáy rõ rệt.
• Sử dụng nha đam: Thành phần trong nha đam gồm nước, khoáng chất, axit amin và vitamin. Do đó nếu bạn dùng phần thịt của nha đam đắp lên vùng da bị tổn thương cơn ngứa có thể nhanh chóng thuyên giảm. Đồng thời dưỡng ẩm và làm dịu da.
• Thường xuyên sử dụng kem chống nắng: Bệnh nổi mề đay có thể xuất hiện khi bạn tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Vì thế nếu phải hoạt động hoặc di chuyển ngoài trời, người bệnh nên thoa kem chống nắng và che chắn kỹ. Điều này sẽ giúp bạn cải thiện chứng nổi mề đay mẩn ngứa và bảo vệ da.
• Bổ sung nước, khoáng chất và vitamin: Người bị nổi mày đay nên tăng cường bổ sung nước và các loại thực phẩm giàu vitamin, khoáng chất như hoa quả, rau xanh… cho cơ thể. Việc tăng cường bổ sung các thành phần dinh dưỡng này sẽ giúp bạn nâng cao hệ miễn dịch và cải thiện các triệu chứng của bệnh mề đay.

2. Sử dụng thuốc bôi hoặc thuốc uống trị nổi mề đay

Trong trường hợp tổn thương da do bệnh nổi mề đay xuất hiện trên diện rộng, lan ra toàn thân và kèm theo cảm giác ngứa ngáy nghiêm trọng, bác sĩ chuyên khoa sẽ chỉ định bạn sử dụng một số loại thuốc bôi và thuốc uống được liệt kê dưới đây:

• Thuốc kháng histamine H1: Thuốc kháng histamine H1 là nhóm thuốc có khả năng ức chế thụ thể histamine H1 (đây là một thành phần trung gian trong phản ứng dị ứng). Vì thế nhóm thuốc này có tác dụng cải thiện tình trạng viêm, các sẩn đỏ và biểu hiện ngứa ngáy trên da. Tuy nhiên nhóm thuốc này có thể khiến bệnh nhân thiếu tập trung và buồn ngủ trong thời gian sử dụng.
• Thuốc chống viêm đường uống (NSAID và corticosteroid): Đối với những trường hợp bị nổi mề đay ở giai đoạn nặng, khiến da viêm, sưng đỏ nghiêm trọng và xảy ra trên diện rộng, bác chuyên khoa sẽ đề nghị bạn sử dụng thuốc chống viêm đường uống gồm NSAID và corticosteroid. Cụ thể để cải thiện tình trạng mề đay phù mạch, bác sĩ sẽ cho bạn sử dụng corticosteroid đường uống (Prednison). Bác sĩ có thể cho bạn sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAID) để cải thiện cảm giác đau và viêm.
• Thuốc giảm đau (Paracetamol và NSAID): Đối với những trường hợp nhiễm trùng gây nổi mề đay, tạo ra nhiều tổn thương trên da kèm theo cảm giác đai nhức và sốt cao, bệnh nhân sẽ được bác sĩ chỉ định sử dụng thuốc giảm đau gồm Paracetamol kết hợp với NSAID. Tác dụng chính của thuốc giảm đau là hạ thân nhiệt và cải thiện cơn đau.
• Thuốc bôi: Các loại thuốc bôi được dùng trong điều trị bệnh mề đay thường chứa corticoid và hoạt chất kháng histamine, có tác dụng giảm sưng viêm và giảm ngứa. Thuốc bôi sẽ được bác sĩ chuyên khoa chỉ định dùng cho những trường hợp nổi mề đay khu trú.

Ngoài những loại thuốc nêu trên, thuốc ức chế miễn dịch (Tacrolimus, Cyclosporine), thuốc chống trầm cảm ba vòng ở dạng bôi và thuốc tiêm chứa kháng thể nhân tạo có thể được sử dụng cho các trường hợp bị nổi mề đay mãn tính.

Điều trị bệnh nổi mề đay ở nhóm đối tượng đặc biệt

Các nhóm đối tượng đặc biệt gồm phụ nữ đang cho con bú, phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ sẽ được điều trị bệnh mề đay bằng các cách sau:

1. Trẻ nhỏ

Trẻ nhỏ trên 1 tuổi có thể được chỉ định sử dụng thuốc kháng histamine H1 ở dạng đường uống hoặc thuốc bôi để làm giảm các biểu hiện của bệnh nổi mày đay. Tuy nhiên bác sĩ chuyên khoa sẽ cân nhắc kỹ đối với việc sử dụng nhóm thuốc chống viêm (nhất là corticosteroid), thuốc ức chế miễn dịch và thuốc chứa kháng thể nhân tạo.

2. Phụ nữ đang cho con bú

Đối với trường hợp mày đay xuất hiện ở phụ nữ đang cho con bú, người bệnh có thể được dùng hầu hết những loại thuốc kháng histamine. Nhóm thuốc này gần như không gây ảnh hưởng đến thai nhi và ít bài tiết qua sữa mẹ.

Tuy nhiên để đảm bảo tính an toàn và hiệu quả chữa bệnh, người bệnh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa trước khi đưa thuốc kháng histamine vào quá trình chữa trị. Bên cạnh đó người bệnh nên áp dụng những biện pháp chăm sóc và điều trị tại nhà để hạn chế tối đa tần suất sử dụng và liều dùng thuốc điều trị.

3. Phụ nữ đang mang thai

Phụ nữ đang mang thai được xác định là nhóm đối tượng nhạy cảm với các loại thuốc điều trị bệnh, nhất là thuốc uống. Hầu hết các loại thuốc được đưa vào quá trình chữa bệnh trong thời gian mang thai đều có khả năng gây tác dụng phụ và rủi ro.

Chính vì thế, quá trình chữa trị nổi mề đay ở phụ nữ mang thai chủ yếu là cải thiện những triệu chứng khó chịu của bệnh bằng cách chăm sóc da, loại bỏ nguyên nhân gây bệnh và áp dụng các biện pháp cải thiện tại nhà.

Biện pháp phòng ngừa bệnh nổi mề đay tái phát

Tương tự các bệnh ngoài da khác, bệnh nổi mề đay có khả năng tái phát cao, nhất là những người có làn da nhạy cảm và cơ địa dễ bị dị ứng. Chính vì thế, bên cạnh các phương pháp điều trị bệnh, người bệnh nên duy trì áp dụng các biện pháp phòng ngừa để làm giảm nguy cơ bệnh mề đay tái phát.

Phòng ngừa bệnh mày đay tái phát bằng việc áp dụng một số biện pháp sau:

• Hạn chế chơi những bộ môn thể thao làm tăng thân nhiệt và kích thích dẫn đến tiết nhiều mồ hôi. Người bệnh có thể chuyển sang tập yoga, bơi lội để tránh kích thích khiến bệnh mề đay bùng phát trở lại.
• Giữ gìn vệ sinh cho da bằng cách tắm rửa mỗi ngày và vệ sinh sạch sẽ vùng da bệnh. Đồng thời mặc những bộ quần áo có chất liệu thông thoáng, thấm hút mồ hôi và rộng rãi.
• Không đưa vào thực đơn các loại thực phẩm có khả năng gây dị ứng cao như hải sản, cá ngừ, gà… Ngoài ra những người có cơ địa nhạy cảm cũng cần tránh sử dụng cà phê, trà đặc và các loại rượu bia.
• Giữ ấm cơ thể và sử dụng khẩu trang khi thời tiết khô hanh, có nhiều gió.
• Thường xuyên vệ sinh nhà cửa sạch sẽ, giữ không gian sống luôn thông thoáng để loại bỏ phấn hoa, nấm mốc và bụi bẩn.
• Sử dụng dù, mặc áo khoác và thoa kem chống nắng khi phải đi lại hoặc hoạt động dưới ánh nắng mặt trời.
• Không sử dụng nước quá nóng để tắm. Bởi nhiệt độ cao từ nước nóng có thể khiến da bị kích thích và làm tăng nguy cơ tái phát bệnh mề đay.
• Hạn chế sử dụng các loại kem dưỡng da, sản phẩm vệ sinh có độ pH cao, có hương liệu và nhiều xà phòng.

Nổi mề đay là một bệnh da liễu xảy ra phổ biến do nhiều nguyên nhân khác nhau. Tuy nhiên nếu áp dụng biện pháp chăm sóc và điều trị bệnh đúng cách, bệnh lý có thể được kiểm soát hiệu quả. Trong trường hợp mề đay xuất hiện do sốc phản vệ, người bệnh cần chủ động đến bệnh viện để tiến hành kiểm tra, chẩn đoán và điều trị. Điều này sẽ giúp bạn phòng ngừa rủi ro và ngăn tình huống đáng tiếc xảy ra.