Chàm thể tạng là gì? Có nguy hiểm không?

Chàm thể tạng (Atopic eczema) là một dạng viêm da mãn tính có thể gặp ở trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ và người trưởng thành. Bệnh chỉ gây thương tổn ngoài da kèm theo triệu chứng ngứa ngáy dai dẳng và hầu như không ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tổng thể. 

Chàm thể tạng là gì?

Chàm thể tạng là một dạng viêm da mãn tính, đặc trưng bởi tình trạng da đỏ, viêm, sần sùi, khô ráp và nổi mụn nước kèm theo triệu chứng ngứa ngáy dai dẳng. Bệnh lý này còn được biết tên gọi viêm da cơ địa, eczema thể địa và viêm da thể trạng.

Eczema thể địa có thể xảy ra ở trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ và người trưởng thành. Thống kê cho thấy, bệnh chủ yếu khởi phát từ giai đoạn 2 tháng đến 2 tuổi và giảm dần khi trưởng thành. Ở một số trường hợp, viêm da thể tạng còn có thể đi kèm với một số bệnh lý cơ địa khác như viêm mũi dị ứng, hen phế quản và sốt cỏ khô.

Cơ chế hình thành eczema thể địa tương đối phức tạp, trong đó cơ địa được xem là yếu tố chính. Yếu tố này có thể bị kích thích bởi các tác nhân nội sinh và ngoại sinh. Mặc dù có cơ chế phức tạp và chưa có biện pháp điều trị dứt điểm nhưng viêm da tạng là bệnh lý tương đối lành tính và hiếm khi ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.

Nguyên nhân gây bệnh chàm thể trạng

Tương tự như các thể chàm khác, nguyên nhân chính xác gây ra bệnh chàm thể tạng vẫn chưa được xác định. Tuy nhiên cơ chế của bệnh có liên quan đến yếu tố cơ địa và bất thường trong phản ứng miễn dịch. Các yếu tố gây bệnh có thể bị kích thích bởi các tác nhân bên ngoài (dị nguyên) và tác nhân bên trong (hệ miễn dịch suy giảm, căng thẳng, stress,…).

Một số nguyên nhân có thể gây ra bệnh chàm thể trạng:

• Yếu tố cơ địa, di truyền: Thực tế, người bị eczema thể địa thường có tiền sử gia đình mắc các bệnh lý liên quan đến cơ địa như chàm, viêm mũi dị ứng, hen suyễn và sốt cỏ khô. Yếu tố di truyền ảnh hưởng đến mức độ mẫn cảm của cơ địa và gián tiếp gây ra bệnh chàm thể tạng.
• Hàng rào da suy giảm: Khi sinh thiết mô của người bị viêm da thể tạng, các nhà nghiên cứu nhận thấy hàng rào da bị suy giảm nghiêm trọng. Tình trạng khiến da dễ mất nước và có xu hướng trở nên khô ráp, bong tróc và ngứa ngáy. Hơn nữa, hàng rào da suy yếu còn tạo điều kiện cho dị nguyên xâm nhập và kích thích phản ứng bất thường của hệ miễn dịch.

Các yếu tố kích thích chàm thể tạng bùng phát:

• Các chất gây dị ứng: Các chất gây dị ứng như thực phẩm, len dạ, hóa chất, khói thuốc lá, dung môi công nghiệp, thời tiết, phấn hoa,… có thể làm bùng phát triệu chứng của viêm da thể trạng.
• Suy giảm miễn dịch: Vào những thời điểm cơ thể mệt mỏi và suy nhược, hệ miễn dịch có thể suy giảm đáng kể. Đây là một trong những yếu tố thuận lợi để kích hoạt phản ứng tăng kháng nguyên (IgE) và làm bùng phát triệu chứng của eczema thể địa.
• Căng thẳng: Mặc dù chưa thể tìm thấy mối liên hệ giữa căng thẳng thần kinh và bệnh chàm thể trạng. Tuy nhiên thực tế cho thấy, căng thẳng, rối loạn lo âu có thể gây bùng phát và làm nghiêm trọng triệu chứng của bệnh lý này.
• Giới tính: Thống kê cho thấy, chàm thể trạng thường gặp ở nữ giới nhiều hơn nam giới. Một số giả thuyết cho rằng, cơ địa của phái nữ nhạy cảm hơn, nồng độ nội tiết dễ mất cân bằng và làn da mỏng chính là yếu tố thuận lợi để eczema thể địa bùng phát.

Trên thực tế, chàm thể tạng cũng có thể bị kích thích bởi những bệnh lý như rối loạn tuyến giáp, trầm cảm, mất ngủ, lo âu,…

Biểu hiện của chàm thể tạng qua từng giai đoạn

Tương tự các thể chàm khác, chàm thể tạng đặc trưng bởi tình trạng viêm da mãn tính, khô ráp, bong tróc và ngứa ngáy dai dẳng. Tuy nhiên, biểu hiện lâm sàng của bệnh lý này còn có sự phác biệt vào từng thời kỳ phát triển.

1. Nhận biết eczema thể địa thời kỳ nhũ nhi

Có đến hơn 60% trường hợp khởi phát chàm thể trạng ở thời kỳ nhũ nhi (2 tháng – 2 tuổi). Thống kê cho thấy, bệnh thường xuất hiện ở trẻ bụ bẫm 2 – 3 tháng tuổi và khoảng 50% trường hợp thuyên giảm khi trưởng thành.

Nhận biết chàm thể trạng ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ:

• Vùng trán, cổ, má, quanh miệng, thân mình và mặt duỗi của các chi xuất hiện tổn thương có màu đỏ hoặc hồng đỏ hình móng ngựa
• Bề mặt tổn thương nổi nhiều mụn nước, kích thước nhỏ và có xu hướng mọc san sát tạo thành cụm
• Sau khoảng vài ngày, mụn nước tự vỡ, rỉ dịch và lở loét
• Sau một thời gian, da khô lại, bong tróc và ngứa ngáy
• Trong trường hợp có nhiễm khuẩn thứ phát, da xuất hiện vảy tiết, bề mặt đỏ, có mủ và sưng nóng hơn những vùng da xung quanh
• Đi kèm với triệu chứng ngứa dai dẳng

Ngoài tổn thương da, eczema thể địa thời kỳ nhũ nhi có thể đi kèm chứng ỉa lỏng và viêm tai giữa.

2. Dấu hiệu chàm thể trạng thời kỳ trẻ em

Chàm thể tạng thời kỳ trẻ em (2 – 18 tuổi) thường đi kèm với đục thủy tinh thể và viêm kết mạc.

Các biểu hiện thường gặp của eczema thể địa thời kỳ trẻ em:

• Tổn thương da nổi dày sừng, thâm nhiễm và có ranh giới rõ ràng hơn so với những vùng da xung quanh
• Vùng tổn thương nổi cộm do hiện tượng sừng hóa da (thường xảy ra do thói quen cào gãi)
• Ngứa ngáy âm ỉ đến dữ dội
• Tổn thương da có xu hướng bong tróc, nứt nẻ và khô ráp
• Chàm thể tạng ở thời kỳ trẻ em thường xảy ra ở bàn chân, khuỷu tay, bàn tay, nếp gấp ở đùi, mông và ít xuất hiện ở vùng má như trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ

3. Biểu hiện của chàm thể trạng thời kỳ trưởng thành

Rất ít trường hợp phát triển eczema thể địa đến tuổi trưởng thành. Ở người lớn, bệnh phát triển theo từng giai đoạn và có xu hướng tái phát nhiều lần.

Biểu hiện của bệnh eczema thể địa ở thời kỳ trưởng thành:

• Da xuất hiện đám/ mảng đỏ không có ranh giới rõ
• Sau đó bắt đầu nổi lên các đám sẩn và mụn nước tiết dịch
• Da chảy dịch mạnh, phù nề, đóng vảy tiết và xuất hiện vết trợt, vết xước do cào gãi
• Sau đó da chuyển sang giai đoạn mãn tính với tổn thương dày sừng, thâm nhiễm, bề mặt có nhiều vết nứt, đau và ngứa

Tổn thương da do chàm thể trạng có xu hướng nặng hơn khi có tác động cơ học (chấn thương, ma sát, gãi cào). Chính vì vậy, thói quen cào gãi để giảm ngứa tạo ra vòng xoắn bệnh khiến vùng da tổn thương bị thâm nhiễm, dày sừng, nứt nẻ và ngứa ngáy dữ dội.

Thông thường, eczema thể địa chỉ xuất hiện khu trú ở một số vị trí điển hình như mu bàn tay, bàn chân, cổ tay, má, mặt gấp của các chi, trán, đầu,… Tuy nhiên, một số trường hợp nặng có thể xuất hiện thương tổn toàn thân.

Chàm thể tạng có nguy hiểm không?

Chàm thể trạng là bệnh viêm da mãn tính có thể gặp ở trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ và người trưởng thành. Bệnh lý này chỉ gây ngứa ngáy và tổn thương ngoài da nên hiếm khi ảnh hưởng và đe dọa đến sức khỏe tổng thể.

Tuy nhiên, tổn thương da do chàm có thể ảnh hưởng đến yếu tố thẩm mỹ và tâm lý. Hơn nữa, tình trạng ngứa ngáy do bệnh lý này gây ra có xu hướng dai dẳng gây bứt rứt, khó chịu, tác động không nhỏ đến chất lượng giấc ngủ và hiệu suất lao động – học tập.

Hiện nay, không có phương pháp điều trị eczema thể địa dứt điểm. Tuy nhiên, bệnh có thể tự biến mất hoàn toàn mà không cần can thiệp y tế. Thống kê cho thấy, có khoảng 50% trường hợp khỏi bệnh khi đến tuổi thiếu niên và trưởng thành.

Mặc dù không thể điều trị dứt điểm nhưng các phương pháp hiện nay có thể kiểm soát cơn ngứa, giảm tổn thương da và hỗ trợ phòng ngừa bệnh tái phát. Nếu không can thiệp điều trị, bệnh có thể tiến triển dai dẳng trong nhiều tháng đến nhiều năm.

Chàm thể trạng chỉ gây ra tổn thương ngoài da nhưng bệnh lý này có cơ chế tương đối phức tạp. Bệnh tái phát quá nhiều lần có thể làm tăng mức độ quá mẫn của cơ địa và gây ra các bệnh lý liên quan đến phản ứng dị ứng như hen phế quản, sốt cỏ khô, mề đay mẩn ngứa và viêm mũi dị ứng.

Các phương pháp điều trị bệnh chàm thể trạng

Mục tiêu chính của điều trị chàm thể trạng là giảm ngứa ngáy, cải thiện tổn thương da và nâng cao chất lượng cuộc sống. Ngoài ra, điều trị còn hỗ trợ tăng cường sức đề kháng của da và giảm tần suất bệnh tái phát.

Điều trị chàm thể tạng đòi hỏi phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa bệnh nhân và thầy thuốc để đạt được hiệu quả tối ưu. Trên thực tế, các phương pháp được chỉ định tùy thuộc vào giai đoạn phát triển của bệnh, độ tuổi và khả năng đáp ứng của từng trường hợp.

Dưới đây là một số phương pháp điều trị eczema thể địa phổ biến:

1. Dùng thuốc bôi + thuốc uống

Sử dụng thuốc là phương pháp điều trị chính đối với viêm da thể tạng. Tuy nhiên, thuốc chỉ giúp cải thiện triệu chứng và hỗ trợ ngăn chặn tiến triển của bệnh. Hiện nay, không có loại thuốc tối ưu đối với các bệnh viêm da mãn tính nói chung và eczema thể địa nói riêng. Chính vì vậy, điều trị bằng thuốc thường được giới hạn trong khoảng vài tuần để hạn chế các rủi ro và tác dụng không mong muốn.

Các loại thuốc bôi + thuốc uống được sử dụng để điều trị chàm thể trạng:

• Thuốc bôi corticoid (có thể dùng dạng uống khi có chỉ định của bác sĩ)
• Kháng sinh dạng bôi/ dạng uống
• Thuốc kháng histamine
• Thuốc ức chế miễn dịch khác (Tacrolimus)

Song song với việc dùng thuốc, bác sĩ sẽ tư vấn sử dụng phối hợp với kem dưỡng ẩm có công thức dịu nhẹ. Việc dưỡng ẩm được xem là yếu tố quan trọng trong điều trị và ngăn ngừa chàm thể trạng tái phát. Vì vậy ngay cả khi tổn thương da thuyên giảm, cần duy trì dùng kem dưỡng ẩm 2 – 4 lần/ ngày (tùy vào nhu cầu của da).

2. Áp dụng quang trị liệu (liệu pháp ánh sáng)

Liệu pháp ánh sáng là phương pháp phổ biến được áp dụng trong điều trị các bệnh da liễu, trong đó có eczema thể địa. Phương pháp này sử dụng tia cực tím nhân tạo (UVA, UVB) chiếu trực tiếp lên vùng da cần điều trị để cải thiện thương tổn.

Các nghiên cứu cho thấy, tia UV từ ánh nắng có khả năng chống viêm, điều biến miễn dịch và bình thường hóa quá trình chuyển hóa của tế bào da. Chính vì vậy, liệu pháp ánh sáng có thể giảm ngứa ngáy và làm sạch thương tổn do eczema thể địa gây ra.

Tuy nhiên, phương pháp này không thực sự thuận lợi vì bệnh nhân cần phải đến bệnh viện 2 – 3 lần/ tuần hoặc hơn tùy vào mức độ tổn thương. Chính vì vậy, quang trị liệu chỉ được thực hiện đối với những trường hợp không có đáp ứng khi sử dụng thuốc hoặc bệnh tái phát quá nhiều lần trong một năm.

3. Một số mẹo hỗ trợ tại nhà

Hầu hết các loại thuốc và phương pháp y tế được áp dụng trong điều trị eczema thể địa đều có thể gây ra tác dụng phụ nếu lạm dụng quá mức. Do đó, bạn nên phối hợp với một số biện pháp hỗ trợ để cải thiện sức khỏe làn da, kiểm soát triệu chứng và hạn chế lạm dụng phương pháp điều trị.

Các biện pháp hỗ trợ làm giảm triệu chứng và kiểm soát bệnh chàm thể trạng:

• Ngâm yến mạch ấm: Chất chống oxy hóa avenanthramides trong yến mạch được chứng minh có tác dụng chống viêm và giảm ngứa tự nhiên. Ngoài ra, nguyên liệu này còn chứa nhiều khoáng chất, axit amin và vitamin cần thiết cho làn da. Vì vậy có thể ngâm vùng da bị chàm với nước yến mạch ấm để giảm ngứa ngáy, viêm đỏ và phục hồi tế bào da.
• Đắp gạc lạnh: Trong giai đoạn cấp, da có thể bị phù nề, sưng đỏ, đau và ngứa ngáy. Để cải thiện tình trạng này, bạn có thể sử dụng gạc lạnh đắp lên bề mặt da. Nhiệt độ lạnh làm co mạch máu và gây tê dây thần kinh, từ đó giúp giảm ngứa ngáy và viêm đỏ.
• Thoa dầu dừa: Dầu dừa không chỉ có tác dụng dưỡng ẩm, tái tạo và phục hồi da mà còn có hiệu quả kháng khuẩn – đặc biệt là đối với tụ cầu vàng, nấm Candida và Malassezia. Thoa dầu dừa lên vùng da bị chàm thể tạng giúp cải thiện tình trạng ngứa ngáy, bong tróc, nứt nẻ và hỗ trợ ngăn ngừa nhiễm khuẩn thứ phát.

Chăm sóc và ngăn ngừa chàm thể tạng tái phát

Chế độ chăm sóc là biện pháp quan trọng đối với điều trị và phòng ngừa chàm thể tạng tái phát. Thực tế cho thấy, phối hợp biện pháp này cùng với sử dụng thuốc có thể kiểm soát triệu chứng trong thời gian ngắn và giảm thiểu tần suất bệnh tái phát. Ngược lại, những trường hợp chỉ áp dụng phương pháp y tế có nguy cơ lạm dụng thuốc quá mức, bệnh tái phát nhiều lần và tổn thương da có xu hướng lan rộng hơn.

Chính vì vậy bên cạnh các phương pháp điều trị, bạn nên kết hợp với chế độ chăm sóc khoa học như sau:

• Tránh tiếp xúc với các dị nguyên đã được xác định và hạn chế tiếp xúc với các yếu tố, tác nhân có khả năng dị ứng cao như phấn hoa, lông thú nuôi, mạt bụi, khói thuốc, hóa chất, dung môi công nghiệp, xà phòng,…
• Làm sạch da với các sản phẩm dịu nhẹ, tuyệt đối không sử dụng xà phòng và các chất tẩy rửa có độ pH quá cao.
• Dưỡng ẩm cho da từ 2 – 4 lần/ ngày.
• Không chà xát mạnh lên vùng da tổn thương. Nếu ngứa ngáy nhiều, có thể áp dụng các mẹo hỗ trợ tại nhà hoặc sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Uống nhiều nước, cung cấp cho cơ thể các loại thực phẩm chứa nhiều vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa.
• Vào mùa đông, nên sử dụng máy tạo độ ẩm để tránh tình trạng da mất nước và khô ráp, bong tróc. Đây là điều kiện thuận lợi để dị nguyên xâm nhập và gây bùng phát eczema thể địa.
• Nếu sinh sống trong môi trường có chất lượng không khí kém hoặc đang vào mùa phấn hoa, nên sử dụng máy lọc không khí. Ngoài tác dụng phòng ngừa chàm thể trạng tái phát, biện pháp này còn giúp ngăn ngừa viêm mũi dị ứng, hen suyễn và các bệnh lý dị ứng khác.
• Dành thời gian nghỉ ngơi, ngủ đủ giấc và hạn chế căng thẳng, lo âu quá mức.
• Tập thể dục thường xuyên và ăn uống điều độ để nâng cao thể trạng. Sức khỏe tốt giúp hạn chế tần suất tái phát và giảm mức độ tổn thương da do eczema thể địa gây ra.

Chàm thể tạng là một dạng viêm da mãn tính khá phổ biến. Mặc dù không ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe nhưng bệnh có tính chất dai dẳng, mãn tính và không thể chữa khỏi hoàn toàn. Chính vì vậy, cần điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ và thiết lập lối sống khoa học để kiểm soát tổn thương da và hỗ trợ phòng ngừa bệnh tái phát.

Tham khảo thêm: Chàm bội nhiễm là gì? Mức độ nguy hiểm và cách điều trị