Chữa đau thần kinh tọa bằng Đông Y với 6+ bài thuốc hiệu quả

Hiện nay bên cạnh các phương pháp từ y học hiện đại, nhiều bệnh nhân lựa chọn chữa đau thần kinh tọa bằng Đông y. So với tân dược, các bài thuốc Đông y có độ an toàn cao hơn, lành tính và ít gây tổn hại đến gan, thận.

Bệnh đau thần kinh tọa theo quan niệm Đông y

Đau dây thần kinh tọa là thuật ngữ y tế đề cập đến tình trạng dây thần kinh tọa (dây thần kinh hông to) bị chèn ép, dẫn đến đau nhức vùng lưng dưới, tê bì, dị cảm và giảm khả năng vận động. Có rất nhiều nguyên nhân gây ra chứng bệnh này nhưng nguyên nhân phổ biến là do thoát vị đĩa đệm. Ngoài ra, bệnh cũng có thể xảy ra do bất thường ở cột sống thắt lưng cùng, nhiễm khuẩn,…

Theo Đông y, đau dây thần kinh tọa (chứng tọa cốt phong) xảy ra do 3 nguyên nhân chính là do phong tà, hàn tàn và thấp tà. Trong đó:

• Phong tà: Phong tà xảy ra khi gió kết hợp với thấp và hàn xâm nhập vào kinh mạch, dẫn đến tình tắc mạch gây đau nhức gân, cơ và khớp. Thể bệnh này đặc trưng bởi tình trạng vận động khó khăn nhưng không đi kèm hiện tượng sưng và nóng đỏ.
• Hàn tà: Tọa cốt phong thể hàn tà thường bùng phát sau khi tiếp xúc với thời tiết lạnh. Khi hàn xâm nhập vào cơ thể khiến kinh lạc, khí huyết ngưng trệ và nặng dần theo huyết ứ. Thể bệnh này đặc trưng bởi triệu chứng chi dưới co duỗi khó khăn, co giật, đau nhức và có cảm giác đau đột ngột như dùi đâm.
• Thấp tà: Thấp tà là thể bệnh xảy ra do viêm nhiễm. Tình trạng này có thể xuất hiện trực tiếp ở vùng dây thần kinh tọa nhưng cũng có thể di chuyển từ các cơ quan xung quanh. Tọa cốt phong thể thấp tà điển hình với triệu chứng đau nhức đi kèm với cảm giác sưng nóng và đỏ rát ở vị trí đau.

Theo Đông y, để kiểm soát chứng tọa cốt phong cần tiến hành thông kinh hoạt lạc, thư cân, táo thấp, tán hàn, thanh nhiệt, chỉ thống, lý khí, hóa ứ và hoạt huyết. Tuy nhiên theo từng chứng bệnh cụ thể, thầy thuốc sẽ gia giảm và cân chỉnh liều lượng dược liệu phù hợp.

Hiện nay bên cạnh cách chữa từ y học hiện đại, nhiều bệnh nhân lựa chọn điều trị đau thần kinh bằng Đông y. Mặc dù cho hiệu quả chậm hơn so với tân dược nhưng các bài thuốc Đông y tương đối an toàn, thích hợp với người có bệnh lý nền và người cao tuổi.

6+ Bài thuốc Đông y chữa đau thần kinh tọa công hiệu

Tọa cốt phong là chứng bệnh khởi phát do 3 nguyên nhân chính là do phong, hàn và thấp. Tuy nhiên, chứng bệnh này lại được chia thành nhiều thể khác nhau tùy thuộc triệu chứng lâm sàng. Vì vậy trước khi áp dụng bài thuốc, cần xem xét biểu hiện để xác định thể bệnh cụ thể.

1. Bài thuốc Đông y chữa đau thần kinh tọa thể phong hàn

Phong hàn là thể bệnh xảy ra do phong và hàn kết hợp gây tắc nghẽn kinh mạch. Thể bệnh này biểu hiện qua các triệu chứng như đi lại khó khăn, đau từ vùng thắt lưng lan xuống mông, đùi và cẳng chân nhưng chưa xuất hiện teo cơ. Toàn thân mệt mỏi, mạch phù, rêu trắng và sợ lạnh.

Đối với chứng tọa cốt phong thể phong hàn, cần sử dụng bài thuốc có tác dụng hành khí, hoạt huyết, tán hàn và khu phong. Trong thời gian điều trị, nên giữ ấm cơ thể và vận động nhẹ nhàng để giảm đau nhức, tăng khả năng vận động.

• Chuẩn bị: Thiên niên kiện, uy linh tiên, ngưu tất, kê huyết đằng, độc hoạt, đan sâm và xuyên khung mỗi thứ 12g, trần bì, quế chi, chỉ xác, ngải cứu, phòng phong và tế tân mỗi thứ 8g, cẩu tích 6g.
• Thực hiện: Sắc uống, ngày dùng 1 thang. Dùng bài thuốc đều đặn cho đến khi thuyên giảm thì ngưng.

2. Bài thuốc Đông y điều trị đau thần kinh tọa thể thấp nhiệt

Đau thần kinh tọa thể thấp nhiệt là chứng bệnh xảy ra do viêm nhiễm hoặc do sử dụng rượu bia thường xuyên, ít vận động khiến nhiệt, thấp tích tụ và gây chèn ép dây thần kinh. Chứng bệnh này đặc trưng bởi triệu chứng rêu lưỡi vàng, tiểu tiện vàng giắt, đùi đau buốt kèm theo cảm giác sưng và nóng.

Để trị chứng tọa cốt phong thể thấp nhiệt, cần dùng các bài thuốc có tác dụng thông lạc, sơ phong, giải độc và thanh nhiệt. Ngoài ra, bệnh nhân cũng có thể gia giảm dược liệu tùy theo chứng bệnh cụ thể.

• Chuẩn bị: Xương truật, phòng kỷ, ngưu tất, hoàng bá, quy xuyên, có thể gia thêm quy bản nếu thấp nhiệt nặng. Tùy theo chứng bệnh có thể gia giảm bạch thược, trạch tả, ngũ gia bì, nhân trần, uy linh tiên và hy thiêm.
• Thực hiện: Sắc uống, ngày dùng 1 thang.

3. Bài thuốc Đông y trị chứng tọa cốt phong thể ứ huyết

Tọa cốt phong thể ứ huyết xảy ra do lao động nặng, sai tư thế dài ngày hoặc do ít vận động khiến huyết ứ dẫn đến tắc nghẽn kinh mạch. Thể bệnh này đặc trưng bởi cơn đau bùng phát từ vùng thắt lưng xuống mông, đùi và chân. Đặc biệt cơn đau có xu hướng tăng lên khi cúi người, xoay người và vặn người.

Với thể huyết ứ, cần sử dụng bài thuốc có tác dụng chỉ thống, thông kinh lạc, khứ ứ và hoạt huyết để cải thiện. Bệnh nhân có thể dùng 1 trong những bài thuốc sau:

• Bài thuốc 1: Chuẩn bị xuyên khung 10 – 12g, độc hoạt 10 – 15g, kê huyết đằng, thân cân thảo, ý dĩ và dâm dương hoắc mỗi thứ 30g, thổ miết trung 10g, mộc qua 12g, ngưu tất 60g, hoàng bá 9 – 12g, xương truật 10 – 15g, tế tân 4 – 6g, tang ký sinh 15g. Sắc lấy nước uống, chia nước sắc thành 2 lần uống và dùng hết trong ngày.
• Bài thuốc 2: Dùng củ đinh lăng (sao thơm), thạch xương bồ, hắc táo nhân, ngũ gia bì và đan sâm mỗi thứ 16g, cẩu tích, chích thảo và kinh giới mỗi thứ 2g, phòng phong, bạch linh, trần bì và quế chi mỗi thứ 10g, trinh nữ, ngải diệp và nam tục đoạn mỗi thứ 20g. Sắc uống, ngày dùng 1 thang.

4. Bài thuốc chữa chứng tọa cốt phong thể hàn thấp

Tọa cốt phong thể hàn thấp xảy ra do hàn và thấp kết hợp. Thể bệnh này gây đau nhức ở vùng lưng dọc theo mặt ngoài của căng chân khiến đi đứng khó khăn, khớp khó co duỗi – nhất là khi về đêm, thời tiết chuyển lạnh và mưa nhiều. Cơ thể đổ nhiều mồ hôi, da mắt và có cảm giác tê bì âm ỉ ngoài da.

Để chữa chứng tọa cốt phong thể hàn thấp, cần dùng bài thuốc có tác dụng thông kinh hoạt lạc, trừ thấp, tán hàn và khu phong. Bệnh nhân nên tìm gặp thầy thuốc để được bắt mạch, xác định xem hàn hay thấp mạnh mà gia giảm dược liệu cho phù hợp.

• Chuẩn bị: Thương truật, bạch chỉ và bạch linh mỗi thứ 12g, tế tân và cam thảo mỗi thứ 6g, quế chi 8g, phụ tử chế và can khương mỗi thứ 4g, xuyên khung 10g.
• Thực hiện: Sắc uống ngày dùng 1 thang.

5. Bài thuốc Đông y chữa chứng tọa cốt phong thể phong hàn thấp

Chứng tọa cốt phong thể phong hàn thấp xảy ra do cả 3 nguyên nhân chính. Chứng bệnh này cũng gây ra cơn đau ở vùng thắt lưng lan dọc xuống theo đường đi của dây thần kinh hông to nhưng đi kèm với tình trạng teo cơ. Người bệnh ăn ngủ kém, bệnh dai dẳng, tái phát ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Theo y học hiện đại, chứng bệnh này thực chất là đau dây thần kinh tọa và thoái hóa cột sống lưng chèn ép.

Vì bệnh xảy ra cùng lúc do 3 căn nguyên nên bệnh nhân cần tìm gặp thầy thuốc để được bắt mạch, xem xét các triệu chứng lâm sàng và gia giảm dược liệu tùy theo chứng bệnh. Để kiểm soát chứng bệnh này, cần dùng bài thuốc có tác dụng hoạt huyết, hành khí, tán hàn, trừ thấp và khu phong.

• Chuẩn bị: Cam thảo, một dược, xuyên khung, nhũ hương và hải phong đằng mỗi thứ 4g, tang chi, đương quy, hoàng kỳ, độc hoạt và phòng phong mỗi thứ 8g, khương hoạt 12g.
• Thực hiện: Sắc uống ngày 1 thang. Dùng đều đặn cho đến khi bệnh thuyên giảm.

Ngoài ra, bệnh nhân cũng có thể gia giảm dược liệu tùy theo chứng bệnh cụ thể:

• Nên hàn nhiều hơn, dùng thêm tế tân và xuyên ô chế
• Nếu phong thắng, thêm phòng phong và tăng liều lượng khương hoạt
• Nếu thấp thắng, gia thêm ý dĩ nhân và phòng kỷ

Chứng tọa cốt phong thể phong hàn thấp là thể bệnh có triệu chứng lâm sàng tương đối đa dạng. Bệnh nhân nên tìm gặp thầy thuốc để được thăm khám và tư vấn bài thuốc phù hợp.

6. Một số bài thuốc khác

Thực tế, một số bài thuốc Đông y chữa đau thần kinh tọa đã được nghiên cứu và ứng dụng trên lâm sàng. Để đảm bảo hiệu quả, bệnh nhân có thể cân nhắc áp dụng một số bài thuốc sau:

• Bài thuốc 1: Dùng chích cam thảo, thục địa, bạch thược, cẩu tích và đương quy mỗi thứ 12g, phòng phong, thiên niên kiện, rễ lá lốt, quế chi và xuyên khung mỗi thứ 10g, kinh giới, rễ bưởi bung và rễ cúc tân mỗi thứ 16g, trinh nữ và nam tục đoạn mỗi thứ 20g. Sắc 3 lần, lấy 3 lần nước trộn đều và chia thành 3 lần uống. Ngày dùng 1 thang cho đến khi khỏi. Dùng trong trường hợp tọa cốt phong mãn tính gây suy nhược cơ thể.
• Bài thuốc 2: Chuẩn bị kinh giới và tang ký sinh mỗi thứ 16g, xuyên khung và tần giao mỗi thứ 10g, đương quy, rễ cỏ xước, hoàng kỳ, thục địa, tế tân, hà thủ ô (chế), độc hoạt và rễ cúc tân mỗi thứ 12g. Sắc uống 3 lần, trộn đều 3 lần nước và chia thành nhiều lần uống trong ngày. Sử dụng đều đặn ngày 1 thang. Bài thuốc có tác dụng bồi bổ và cải thiện suy nhược cơ thể do đau thần kinh tọa kéo dài.
• Bài thuốc 3: Dùng kê huyết đằng, đan sâm và ích mẫu mỗi thứ 20g, hương phụ (chế) và tang chi mỗi thứ 12g, rễ bưởi bung 16g, đỗ trọng, tần giao, khởi tử, trần bì và thổ phục linh mỗi thứ 10g. Sắc 3 lần lấy 3 lần nước trộn đều, chia thành 3 lần uống trong ngày. Ngày dùng đều đặn 1 thang. Bài thuốc này thích hợp với những trường hợp tọa cốt phong thể huyết ứ.
• Bài thuốc 4: Dùng thạch xương bồ, ngải diệp (khô), kinh giới và tang ký sinh mỗi thứ 16g, cẩu tích và rễ cúc tần mỗi thứ 12g, cây trinh nữ và nam tục đoạn mỗi thứ 20g, thiên niên kiện, quế, đỗ trọng và chích thảo mỗi thứ 10g, đậu đen (sao thơm) 24g. Sắc 3 lần, uống 3 lần, ngày dùng đều đặn 1 thang. Dùng cho tọa cốt phong thể hàn thấp bùng phát mạnh khi mưa nhiều, thời tiết chuyển lạnh.

Lưu ý khi chữa đau thần kinh tọa bằng Đông y

Chữa đau dây thần kinh tọa bằng Đông y là biện pháp được nhiều bệnh nhân lựa chọn. So với tân dược, các bài thuốc Đông y được đánh giá có độ an toàn cao và ít gây tổn hại đến chức năng gan thận.

Tuy nhiên trước khi sử dụng, bệnh nhân cần lưu ý một số vấn đề sau:

• Không tự ý thực hiện các bài thuốc Đông y chữa đau thần kinh tọa nếu chưa tham khảo ý kiến thầy thuốc. Thực tế, thầy thuốc sẽ bắt mạnh, thăm khám tổng quát để xác định thể bệnh và tư vấn bài thuốc thích hợp. Tự ý áp dụng bài thuốc khi chưa tham vấn y khoa có thể gây ra nhiều tác dụng phụ, đặc biệt là với người cao tuổi và người có bệnh lý nền.
• Hiện nay, có khá nhiều phòng khám Đông y kinh doanh dược liệu kém chất lượng. Do đó, bệnh nhân nên thận trọng khi lựa chọn cơ sở thăm khám – điều trị để tránh hao tốn tài chính nhưng bệnh tình không thuyên giảm.
• Mặc dù được lưu truyền từ lâu đời nhưng hiện nay chỉ có một số ít bài thuốc Đông y được nghiên cứu và ứng dụng lâm sàng. Chính vì vậy trong trường hợp cần thiết, bệnh nhân cần sử dụng thuốc Tây và can thiệp các phương pháp điều trị y tế kịp thời để kiểm soát tiến triển của bệnh.
• Các bài thuốc Đông y được đánh giá có độ an toàn cao. Nhưng trên thực tế, các phương pháp điều trị đều có thể gây ra một số rủi ro và phản ứng bất lợi. Vì vậy, bệnh nhân nên chú ý các biểu hiện của cơ thể trong thời gian sử dụng và thông báo với thầy thuốc trong trường hợp cần thiết.
• Nhiều bệnh nhân quan niệm việc kết hợp thuốc Đông y và tân dược có thể làm tăng hiệu quả điều trị. Tuy nhiên, tình trạng này có thể dẫn đến hiện tượng tương tác thuốc và gây ra hàng loạt các tác dụng không mong muốn. Nếu có ý định sử dụng phối hợp, bệnh nhân nên tham khảo ý kiến thầy thuốc.
• Ngoài sử dụng bài thuốc, bệnh nhân cũng có thể thực hiện một số phương pháp điều trị đau thần kinh tọa từ Đông y như xoa bóp, bấm huyệt,… để tăng hiệu quả.
• Bên cạnh các phương pháp điều trị, nên thay đổi các thói quen xấu và tập thể dục thường xuyên để giải phóng dây thần kinh bị chèn ép và tăng cường chức năng vận động.

Chữa đau thần kinh tọa bằng Đông y là phương pháp được khá nhiều bệnh nhân lựa chọn. Mặc dù có nhiều ưu điểm nhưng phương pháp này cho hiệu quả khá chậm và tác dụng phụ thuộc nhiều vào cơ địa. Chính vì vậy, bệnh nhân nên tìm gặp bác sĩ/ thầy thuốc để được thăm khám và tư vấn hướng xử lý phù hợp nhất.